დღეს სამშაბათია და მედიაპორტალი MomsEdu.ge ტრადიციულ რუბრიკას - ენდოკრინოლოგის რეკომენდაციებს წარმოგიდგენთ. ამჯერად ენდოკრინოლოგი თინათინ კაჭარავა ბოლო დროის ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარულ დიეტაზე, კეტოგენურ დიეტაზე მოგაწვდით კომპეტენტურ ინფორმაციას. რას გულისხმობს კეტოგენური დიეტა, რა დადებითი და უარყოფითი მხარეები აქვს მას და რეკომენდებულია თუ არა ამ რეჟიმის დაცვა ყველასთვის, - სწორედ ამ საკითხებს შეიტყობთ დღევანდელი სტატიიდან.
კეტოგენური დიეტა ბოლო დროს დიდი პოპულარობით სარგებლობს მთელს მსოფლიოში. ბევრი ადამიანი მას თვითნებურადაც კი მიმართავს. უნდა აღინიშნოს, რომ ინფორმირებულობა ამ საკითხზე საკმაოდ მწირია და კეტოგენური დიეტის მიმდევართა უმეტესობამ არ იცის, რომ ამ რეჟიმით შესაძლოა, ზიანიც კი მიადგეს ორგანიზმს.
კეტოგენური, იგივე კეტოდიეტა - გულისხმობს საკვებ რაციონში ნახშირწყლების მინიმუმამდე შემცირებას: 70% მოდის ცხიმებზე, 25% ეთმობა ცილებს, ხოლო დანარჩენი 5% კი უკავია ნახშირწყლებს.
ცნობილია, რომ ჩვენი ორგანიზმი ენერგიის ძირითად წყაროდ იყენებს ნახშირწყლებს, ხოლო კეტოგენური რეჟიმის დროს ენერგიის ძირითადი წყარო ხდება ცხიმი, კონკრეტულად კი ცხიმის წვისგან მიღებული კეტონური სხეულები. თუმცა რაოდენ მომხიბვლელადაც არ უნდა გამოიყურებოდეს ეს ტერმინი, კეტოდიეტას თან ახლავს არაერთი გვერდითი მოვლენა.
განვიხილოთ კეტოგენური კვების რაციონი: ამ დროს რაციონი გაჯერებულია ძირითადად ცხიმოვანი საკვებით.
კეტოგენური დიეტის დროს დაშვებულია:
რძის პროდუქტები ცხიმის მაღალი შემცველობით,
კვერცხი,
ნებისმიერი ხორცეული,
თევზი და ზღვის პროდუქტები,
მწვანე ბოსტნეული, რომელიც შეიცავს დიდი რაოდენობით უჯრედისს,
სოკო,
თხილეული,
მცენარეული ზეთი,
ნაღების კარაქი,
ხილიდან - კენკროვნები და ავოკადო.
რაციონის მთავარი პრინციპი კი არის პროცენტული ბალანსის დაცვა - 70% ცხიმი, 25% ცილა და 5% ნახშირწყლები. აქვე აღვნიშნავ, რომ კალორაჟის კონტროლი კეტოდიეტის დროსაც ისევე აუცილებელია, როგორც ნებისმიერ სხვა შემთხვევაში.
შევეხოთ კეტოგენური დიეტის დადებით მხარეებს: ყველაზე ხშირად რასაც ამ დროს პაციენტები აღნიშნავენ არის ის, რომ მათ პრაქტიკულად არ შივდებათ. ამ ტიპის რეჟიმის დროს რეგულირდება ჰორმონ ინსულინის დონე. ინსულინი არის ანაბოლური (მაშენებელი) ჰორმონი, რომელიც იწვევს მადის გაძლიერებას, შესაბამისად, ამ ტიპის კვების დროს ხდება მადის დაქვეითება, წონაში კლება კი მიმდინარეობს ცხიმების ხარჯზე და თან ნაკლებად ხდება კუნთური მასის შემცირება. აქვე განვაგრძოთ მისი უარყოფითი მხარეების ჩამოთვლა: კეტოგენურ კვებას შეუძლია ორგანიზმში გამოიწვიოს ყაბზობა (შეკრულობა), სიმძიმე კუჭ-ნაწლავის არეში, გულისრევის შეგრძნება, კუნთების ტკივილი, საერთო სისუსტე რომელიც მიკრო, მაკრო ელემენტებისა და ვიტამინების დეფიციტის ფონზე შეიძლება განვითარდეს. კეტო მიმდევართა უმეტესობა ამ რეჟიმზე გადასვლიდან დაახლოებით ერთ კვირაში აღნიშნავს ძლიერ სისუსტეს, თავბრუსხვევას, არტერიული წნევის დაქვეითებას და კუნთების ტკივილს, რასაც „კეტო ფლუ“ (კეტო გაციება) ეწოდება. როგორც წესი, ეს ჩივილები რამდენიმე დღეში ქრება. ასევე რადგან აღნიშნული კვების რეჟიმის დროს უფრო მეტი დატვირთვით უწევთ მუშაობა ღვიძლს და თირკმლებს, შესაძლებელია, მოხდეს მათი ფუნქციის დარღვევა. გვერდით მოვლენას მიეკუთვნება ორგანიზმში ე.წ „ცუდი“ ქოლესტერინის მატება.
კეტო რეჟიმის დაცვა არ შეიძლება ორსულებისთვის და ლაქტაციაში მყოფი ქალებისთვის. ასევე აკრძლულია ნებისმიერი ქრონიკული დაავადების მქონე ადამიანისთვის (დიაბეტი, გულის უკმარისობა და ა.შ). მისი დაცვა კატეგორიულად აკრძალულია ბავშვთა და მოზარდთა ასაკში.
ბოლოს კი, ტრადიციულად ჩვენს მკითხველს ისევ შევახსენებ, რომ კვების ნებისმიერი ტიპის დროს მხოლოდ რაციონს არ ენიჭება უპირატესობა, აუცილებელია კალორაჟის და კვების ჯერადობის კონტროლი. კვლავ გავუსვათ ხაზი იმას, რომ ყველა ორგანიზმი არის ინდივიდუალური და არ არსებობს ყველასთვის მორგებული არც კვების ტიპი და არც კვების რაციონი.
მიკროტალღური ღუმელის გამოგონებამ კერძების შენახვისა და მომზადების ჩვევები მნიშვნელოვნად შეცვალა. 1970 წლის შემდეგ ჩვენ გადანახული საკვების გაცხელებაში ძალიან ცოტა დროს ვხარჯავთ. მიკროტალღურ ღუმელში კერძის გათბობა საკმაოდ მარტივი პროცედურაა, რის გამოც მისი მოხმარება დიასახლისებისთვის ძალიან კომფორტულია. თუ თქვენ სამზარეულოში ფუსფუსი გიყვართ, ალბათ, გეცოდინებათ, რომ ალუმინის ფოლგის გამოყენებისას მიკროტალღურ ღუმელში კერძი სწრაფად ცხელდება, ხოლო ცეცხლგამძლე პლასტმასის კონტეინერები საკვებში მავნე ნივთიერებების მოხვედრას უწყობს ხელს. მიუხედავად მიკროტალღური ღუმელის გამოყენების შესახებ გავრცელებული სხვადასხვა ნეგატიური ინფორმაციისა, დიასახლისები საკვების ღუმელში გათბობას აქტიურად განაგრძობენ. როგორც გაირკვა, მათი უდიდესი ნაწილი კერძის გაცხელებისას უსაფრთხოების წესებს ნაკლებად იცავს, რითაც საკუთარ და სხვა ადამიანების ჯანმრთელობას საფრთხეს უქმნის.
კვების ექსპერტები თვლიან, რომ მიკროტალღურ ღუმელში ნებისმიერი ტიპის საკვების გაცხელებაა შესაძლებელი, თუმცა გარკვეული წესების დაცვა აუცილებელია. თქვენ შეგიძლიათ ქათამი, ინდაური, კვერცხი ან ბოსტნეული ღუმელში თამამად შეათბოთ, თუმცა არ უნდა დაგავიწყდეთ ტემპერატურის რეგულირება, რათა საკვები სათანადოდ გაცხელდეს. კერძის გათბობისას მას ერთხელ მაინც უნდა მოურიოთ, ან ადგილი შეუნაცვლოთ, საკვები პროდუქტი აუცილებლად უნდა დაფაროთ ცეცხლგამძლე მატერიით. თუ საკვების გათბობის მარტივ წესებს ზედმიწევნით დაიცავთ, კერძში მავნე ბაქტერიების მოხვედრის რისკს მინიმუმამდე დაიყვანთ, რაც ისეთი დაავადებების განვითარებისგან დაგიცავთ, როგორიცაა სალმონელა. განსხვავებული ტიპის საკვებს მიკროტალღურ ღუმელში სხვადასხვა წესით ათბობენ, რათა კერძის სიჯანსაღის შენარჩუნება შეძლონ.
• ბოსტნეულის გათბობა მიკროტალღურ ღუმელში
ბოსტნეული საქონლისა და ფრინველის ხორცთან, ასევე ხილთან ერთად, ერთ-ერთი საუკეთესო პროდუქტია, რომლის მომზადება ან გათბობა მიკროტალღურ ღუმელში შეგიძლიათ. ბოსტნეულს ტენიანობის მაღალი ხარისხი აქვს. რბილი პროდუქტები ღუმელში საკმაოდ კარგად თბება. რაც მთავარია, ბოსტნეულის გაცხელებისას ის სასარგებლო თვისებებსა და ნივთიერებებს მაქსიმალურად ინარჩუნებს, რის გამოც თქვენ ჯანსაღი პროდუქტის მირთმევის საშუალება გეძლევათ. უახლესმა კვლევამ დაადასტურა, რომ ბოსტნეულის სხვადასხვა ნაირსახეობა მოხარშვის დროს კვებით ღირებულებას მნიშვნელოვნად კარგავს, ხოლო ღუმელში გამოცხობის ან გათბობის შემთხვევაში, მათ უდიდეს ნაწილს სასარგებლო ნივთიერებები სრულად უნარჩუნდება.
ბოსტნეულის კერძების გათბობისას, უმჯობესია, შუშის ან კერამიკის კონტეინერები გამოიყენოთ. თუ ბოსტნეული გაყინულია, პირველ რიგში, ის კარგად გაალღვეთ და ღუმელში მხოლოდ ამის შემდეგ შედგით. ბოსტნეული მიკროტალღურში 135°F-მდე უნდა გაცხელდეს. კვების ექსპერტები გირჩევენ, რომ თავი აარიდოთ უმი სტაფილოს მიკროტალღურ ღუმელში მოთავსებას, რადგან მას აალება და ნაპერწკლების გამოყრა ახასიათებს.
• ფრინველის ხორცის გაცხელება მიკროტალღურ ღუმელში
ქათმის სადილად მირთმევა ყველა გურმანს უყვარს, რის გამოც ის სასადილო მაგიდაზე ძალიან ხშირად გვხვდება. გათბობის პროცესში ქათამი აუცილებლად უნდა შემოაბრუნოთ, რათა დარწმუნდეთ, რომ ის ყველა მხრიდან თანაბრად თბება. კვების ექსპერტები გირჩევენ, რომ ქათამი ან მისგან მომზადებული კერძი მიკროტალღურ ღუმელში 154-165 °F-მდე გააცხელოთ. ღუმელში არასდროს შეათბოთ ქათამი, რომელიც შიგთავსით გაქვთ მომზადებული. უმჯობესია, თუ მთლიან ქათამს არ გაათბობთ, რადგან მსგავს შემთხვევაში სითბოს ღრმად შეღწევა უჭირს, რის გამოც ბაქტერიების განადგურება რთულდება. როდესაც გაყინულ პროდუქტს გაალღვობთ, ის დაუყოვნებლივ უნდა მოათავსოთ მიკროტალღურ ღუმელში. ფრინველის ხორცის არასათანადოდ გაცხელება ან მისი მომზადებისას დაშვებული შეცდომა ძალიან საშიში ბაქტერიული დაავადებების განვითარებას უწყობს ხელს. თუ თქვენ ღუმელში ქათმის კერძს სათანადოდ ვერ გააცხელებთ, შესაძლოა სალმონელას, სტაფილოკოკის ან ნაწლავური ჩხირის ბაქტერიების მსხვერპლად იქცეთ. ფრინველის ხორცის მომზადების ან გაცხელებისას უსაფრთხოების წესების უგულებელყოფამ, შესაძლოა, კამპილობაქტერ ჯეჯუნით დაავადებაც გამოიწვიოს, რაც კვებითი მოწამვლის საკმაოდ რთული ფორმაა.
