Baby Bag

​რატომ არის მნიშვნელოვანი დამოუკიდებლად თამაში ბავშვის განვითარებისთვის?

რატომ არის მნიშვნელოვანი დამოუკიდებლად თამაში ბავშვის განვითარებისთვის? - ამ საკითხებზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა ნეიროფსიქოლოგი თათია მჭედლიშვილი.

- რატომ არის მნიშვნელოვანი თამაში ბავშვის განვითარებისთვის?

- თამაში ბავშვის განვითარების მნიშვნელოვანი ნაწილია. თამაშით ის საკუთარ თავს და გარე სამყაროს შეიმეცნებს. კერძოდ, თამაში ბავშვს ეხმარება ჩამოუყალიბდეს ნდობა ადამიანების და გარესამყაროს მიმართ, იგრძნოს თავი ბედნიერად, განუვითარდეს სოციალური უნარები, ენა და კომუნიკაცია, შემეცნებითი და მოტორული უნარები, ისწავლოს ემოციების რეგულაცია, ზრუნვა.

თამაშის კატეგორიზება ხდება ასაკის და თამაშის ფორმის მიხედვით. მაგალითად, გამოიყოფა 0-2 წლამდე ე.წ. მარტო თამაშის ეტაპი - ამ დროს ბავშვი ძალიან ბევრს ამოძრავებს ხელებს, ფეხებს და ამგვარად ცდილობს შეისწავლოს საკუთარი სხეულის შესაძლებლობები. იღებს ახალ სენსორული გამოცდილებას. 2 წლიდან იწყება ე.წ. პარალელური თამაშის ეტაპი, რა დროსაც ბავშვები თამაშობენ ერთნაირ თამაშს გვერდიგვერდ, მაგრამ ერთმანეთთან ინტერაქცია ნაკლებია. 4 წლიდან იწყება თანამშრომლობითი თამაში - ამ დროს ბავშვები ერთად მოქმედებენ, ინაწილებენ აქტივობებს, როლებს. თამაშის ფორმის მიხედვით გამოიყოფაარასტრუქტურირებული და სტრუქტურირებული თამაში, თამაში შიდა და გარე სივრცეში,მარტო და გუნდური თამაში. სტრუქტურირებული თამაში უფრო მეტად ორგანიზებულია და მას ხშირად ხელმძღვანელობს ზრდასრული. არასტრუქტურირებული ე.წ. თავისუფალი თამაშის დროს ძირითადად ბავშვი წარმართავს პროცესს.

- რატომ არის მნიშვნელოვანი დამოუკიდებლად თამაში ბავშვის განვითარებისთვის?

- ზოგადად, როგორც სტრუქტურირებული, ასევე არასტრუქტურირებული, ანუ დამოუკიდებელი თამაში მნიშვნელოვანია ბავშვის განვითარებისთვის, რადგან სხვადასხვა ტიპის თამაშის გამოცდილება განსხვავებული უნარების განვითარებას უწყობს ხელს. რომ ვისაუბროთ კონკრეტულად დამოუკიდებლად თამაშის მნიშვნელობაზე, ამ დროს, ბავშვებს შემოქმედებითი უნარი მეტად უვითარდებათ. ამ პროცესში ისინი კრეატიულ გადაწყვეტილებებს იღებენ, უჩნდებათ ინტერესი, ემატებათ მოტივაცია, ვითარდება ბავშვის მოთმინება და გამძლეობა, რაც ხელს უწყობს რომ უფრო კომფორტულად ითამაშონ მარტო და ამცირებს თანატოლების ზეგავლენას. ეს ეხმარება მათ იპოვონ საკუთარი გზა.

- როგორ შეუძლიათ მშობლებს წაახალისონ დამოუკიდებლად თამაში?

- პირველ რიგში, დარწმუნდით, რომ თქვენს შვილს აქვს უსაფრთხო ადგილი სათამაშოდ. დამოუკიდებლად თამაშისას ბავშვებს უნდა ჰქონდეთ შესაძლებლობა გამოიკვლიონ გარემო და ეს დიდწილად საკუთარი ძალებით გააკეთონ, რათა განივითარონ თავდაჯერებულობა და დამოუკიდებლობა. თუმცა, მნიშვნელოვანია რომ ბავშვს ჰქონდეს უსაფრთხო გარემო. ამიტომ, უნდა „გავასუფთავოთ“ სათამაშო ადგილები პოტენციური საფრთხისგან და მთელი თამაშის განმავლობაში ვაკონტროლეთ პროცესი, რათა დავრწმუნდეთ, რომ თქვენი პატარა უსაფრთხოდ თამაშობს. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ადრეულ ასაკში.

მნიშვნელოვანია გამოიკვლიოთ ბავშვის ინტერესები და მისცეთ შესაბამისი სათამაშოები. მაგალითად, თუ სახლის აწყობა უნდა ლეგოებით, დარწმუნდით რომ ოთახში ხელმისაწვდომია ლეგოები და სხვა საჭირო სათამაშოები. პერიოდულად შეგიძლიათ მისცეთ მითითებები, დაეხმაროთ თუ სირთულის წინაშე დადგება, შეაქოთ და მოტივაცია აუმაღლოთ. მიეცით ბავშვს საშუალება საკუთარი წესებით ითამაშოს და იყოს ლიდერი.

- რა გავაკეთოთ როდესაც ბავშვს არ უყვარს თამაში?

- არის შემთხვევები, როდესაც ბავშვები არ ერთვებიან მრავალფეროვან თამაშებში, ზოგჯერ ეს უბრალოდ ნაკლები მოტივაციითაა გამოწვეული, ზოგჯერ კი ეს შეიძლება განვითარების შეფერხების მაჩვენებელიც კი იყოს. განსაკუთრებით საყურდღებოა, როდესაც ბავშვი არ გადადის თამაშის ერთი ეტაპიდან მეორეზე ანუ, მაგალითად, როდესაც უკვე მოეთხოვება, როლური/ფუნქციური თამაში სხვა ბავშვებთან ერთად, მაგრამ ყოველთვის ირჩევს მარტო თამაშს, აქვს ძალიან შეზღუდული ინტერესები, არ იყენებს სათამაშოს ფუნქციას შესაბამისად. რა თქმა უნდა, მხოლოდ ამ ნიშნებით არ ხდება დარღვევის შეფასება, თუმცა საყურადღებოა და საჭიროა სპეციალისტთან კონსულტაცია. ამ ყველაფერში დიდი წვლილი მიუძღვის გაჯეტებს, ეკარენზე დამოკიდებულასაც. ასეთ დროს ეცადეთ დააკვირდეთ ბავშვს და განმავითარებელი თამაშები მის ინტერესებს მოარგოთ. დაიწყეთ თამაში მცირე დროით და ნელ-ნელა გაზარდეთ დრო, მიჰყევით ბავშვის ტემპს.

გახსოვდეთ, რომ თამაშმა არ უნდა დაკარგოს გართობის ფუნქცია და არ უნდა გახდეს ბავშვისთვის მომაბეზრებელი ან სტრესის მომტანი. ამისათვის კი მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ ბავშვის ინტერესები და შესაძლებლობები. არასწორად შერჩეულ სათამაშოს ან თამაშს შესაძლოა თან ახლდეს იმედგაცრუება, გაღიზიანება ან თამაშის თავიდან არიდების მცდელობა. ასევე, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ შერჩეული თამაში იყოს ბავშვის ასაკის და განვითარების შესაბამისი.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

შეიძლება დაინტერესდეთ

„ბავშვი რომ ცუდად იქცევა, ეს შეიძლება განპირობებული იყოს იმით, რომ ჩვენ ხშირად მის კარგ საქციელზე არანაირ რეაგირებას არ ვაკეთებთ,“ - მაია ხერხეულიძე

„ბავშვი რომ ცუდად იქცევა, ეს შეიძლება განპირობებული იყოს იმით, რომ ჩვენ ხშირად მის კარგ საქციელზე არანაირ რეაგირებას არ ვაკეთებთ,“ - მაია ხერხეულიძე

პედიატრმა მაია ხერხეულიძემ ერთიდან სამ წლამდე ასაკის ბავშვებში ტირილის და ჭირვეულობის ხშირი გამოვლენის მიზეზებზე ისაუბრა. მისი თქმით, ერთი წლის ასაკში ბავშვის ემოციური განვითარება წინ უსრებს მისი მეტყველების განვითარებას, რის გამოც ის ზოგჯერ აგრესიული ხდება:

​ერთი წლიდან სამ წლამდე ტირილის შემთხვევები საკმაოდ ხშირია. ერთი წლის ასაკში ხშირად ამბობენ ხოლმე: „ყველაფერზე ტირის.“ ეს გასაგებია, იმიტომ, რომ მეტყველება ჯერ ისე არ არის ჩამოყალიბებული. ამ ასაკში ემოციის განვითარება წინ უსწრებს მეტყველების განვითარებას. ბავშვს ემოციები აქვს, მაგრამ ამას მეტყველებით ვერ გამოხატავს. ამას ვეძახით კიდეც ერთი წლის კრიზისს. შესაძლებელია, ამ პერიოდში ბავშვი რაღაცებს აგრესიით გამოხატავდეს.“

მაია ხერხეულიძემ აღნიშნა, რომ ორი წლის შემდეგ ბავშვებს პიროვნული „მე“ უჩნდებათ, რის გამოც ისინი ჯიუტები ხდებიან:

„შემდეგი პერიოდი არის ორწლინახევრიდან სამ წლამდე, ​როდესაც შემოდის პიროვნული „მე.“ თუ აქამდე ბავშვი თავის თავზე ლაპარაკობდა მესამე პირში, რაღაცებს ასე არ ითხოვდა, უცებ შემოვიდა პიროვნული „მე.“ ბავშვმა აღიქვა თავისი თავი, როგორც პიროვნება. ის ითხოვს, რომ ყველაფერი თვითონ გააკეთოს. ამ დროს იწყება პირველადი სიჯიუტის პერიოდი. ბავშვს უნდა, რომ ყველაფერი გაკეთდეს ისე, როგორც მას უნდა. ხშირ შემთხვევაში თავისი სურვილები რომ შეისრულოს, არამხოლოდ ტირილით, ისტერიული შეტევითაც გამოხატავს ამას. შეიძლება ის ძირს დაეცეს, ფეხები აბაკუნოს.“

მაია ხერხეულიძის თქმით, მშობელმა ოჯახში წესები უნდა დააწესოს, რომელიც ბავშვის გარდა ოჯახის ყველა სხვა წევრმაც უნდა შეასრულოს:

„მშობელმა, პირველ რიგში, უნდა დააწესოს წესები ოჯახში, თუ რა წესებს უნდა ექვემდებარებოდეს ოჯახის ყველა წევრი. ეს წესები აუცილებლად ყველამ უნდა შეასრულოს. ხშირად ასე ხდება ხოლმე, რომ მშობლები ბავშვს არ აძლევენ რაღაცის უფლებას, ბებია და ბაბუა კი პირიქით. ბავშვი იბნევა. ვერ ხვდება, რატომ არის, რომ რაღაც ვიღაცასთან შეიძლება, ვიღაცასთან არ შეიძლება. წესს უნდა დაექვემდებაროს აბსოლუტურად ყველა. ​ისტერიულ შეტევას სჭირდება იგნორირება. რაღაცნაირად სიმშვიდე უნდა შევინარჩუნოთ. როდესაც ბავშვი გაჩერდება, აუცილებლად უნდა მოეხვიოთ, უნდა უთხრათ, რომ ძალიან გიყვართ. მშობელმა ბავშვს უნდა უთხრას, რომ ყველაფერს შეუსრულებს, მაგრამ ასეთ საქციელს არ დაუშვებს.“

„ბავშვი რომ ცუდად იქცევა, ეს შეიძლება განპირობებული იყოს იმით, რომ ჩვენ ხშირად მის კარგ საქციელზე საერთოდ არანაირ რეაგირებას არ ვაკეთებთ. ჩვენ მხოლოდ ცუდ საქციელზე ვაკეთებთ რეაგირებას. ზოგჯერ ბავშვი ცუდად იქცევა იმიტომ, რომ მშობლის ყურადღება მან სხვანაირად ვერ მიიპყრო. მხოლოდ მაშინ აქცევს მშობელი ყურადღებას, როდესაც ის ასე იქცევა. ​წავახალისოთ ბავშვის ყველა კარგი საქციელი, ჩავეხუტოთ, ტაში დავუკრათ. ის ცდილობს, რომ მშობლის ყურადღება მაქსიმალურად მიიპყროს, ამიტომ ის ეცდება, რომ კარგად მოიქცეს,“ - აღნიშნულ საკითხებზე მაია ხერხეულიძემ საქართველოს პირველი არხის გადაცემაში „პირადი ექიმი - მარი მალაზონია“ ისაუბრა.

წყარო: ​„პირადი ექიმი - მარი მალაზონია“

წაიკითხეთ სრულად