Baby Bag

რას გულისხმობს ბავშვის განვითარების შეფერხება, რას უნდა მიაქციოს მშობელმა ყურადღება და ძირითადად რა ნიშნები აფიქრებინებს, რომ პატარას პრობლემა აქვს?

რას გულისხმობს ბავშვის განვითარების შეფერხება, რას უნდა მიაქციოს მშობელმა ყურადღება და ძირითადად რა ნიშნები აფიქრებინებს, რომ პატარას პრობლემა აქვს?
რას გულისხმობს ბავშვის განვითარების შეფერხება, რას უნდა მიაქციოს მშობელმა ყურადღება და ძირითადად რა ნიშნები აფიქრებინებს, რომ პატარას პრობლემა აქვს? ამ საკითხებზე ​MomsEdu.ge-ს ესაუბრა ნეიროფსიქოლოგი თათია მჭედლიშვილი.

​- ქალბატონო თათია, რას გულისხმობს ბავშვის ადრეული განვითარება და რა ეტაპებს მოიცავს?
- ადამიანის განვითარება კომპლექსური პროცესია და რამდენიმე ეტაპისგან შედგება. ადრეული განვითარება ერთ-ერთი ყველაზე აქტიური და მნიშვნელოვანი პერიოდია ადამიანის ცხოვრებაში. ბავშვის ადრეული განვითარება მოიცავს რამდენიმე სფეროს. ეს სფეროებია - მოტორული, კოგნიტური, ენა და მეტყველება, სოციალურ-ემოციური სფერო და ადაპტური ფუნქციონირება.
მოტორული (ფიზიკური) განვითარება გულისხმობს ძვლების და კუნთების ეტაპობრივ განვითარებას, სხეულის გარემოში მობილობის და მანიპულირების უნარს. მოტორულ განვითარებაში გამოიყოფა მსხვილი და ნატიფი მოტორული უნარები. მსხვილი მოტორული უნარები, ძირითადად დაკავშირებულია სხეულის დიდი კუნთების და კიდურების მოძრაობასთან, როგორებიცაა: ფეხები, ხელები, ტორსი და ჩართულია შემდეგი უნარების განვითარებაში: თავის დაჭერა, ჯდომა, ხოხვა, სიარული, სირბილი, კიბეზე ასვლა-ჩამოსვლა. ნატიფი მოტორული უნარები ძირითადად დაკავშირებულია ხელის და მაჯის კუნთების მოძრაობებთან, მაგალითად, ტაშის დაკვრა, თითების თითებზე შეხება, ღილების შეკვრა/გახსნა, კუბიკების და ფაზლების აწყობა, მაკრატელის გამოყენება, გაფერადება, ხატვა და წერა.
ენის და მეტყველების განვითარება აერთიანებს მეტყველების გაგებას, საკუთარი აზრების და მოთხოვნილებების სიტყვიერად გამოხატვას, ასევე კომუნიკაციას. სოციალურ-ემოციური სფერო მოიცავს ისეთ უნარებს, რომლებიც ბავშვს ეხმარება დაამყაროს ურთიერთობები, გამოხატოს და მართოს საკუთარი ემოციები, გაიგოს სხვისი ემოციები, გამოხატოს თანაგრძნობა, ხოლო ადაპტური უნარები ადრეულ ასაკში გულისხმობს, თვითმომსახურების უნარებს, რაც ყოველდღიურ ცხოვრებაში ფუნქციონირებისას გვჭირდება.
თითოეული ამ სფეროსთვის არსებობს განვითარების ასაკობრივი ნორმები, ანუ განსაზღვრულია უნარების განვითარების ასაკობრივი პერიოდი. ეს სფეროები ერთმანეთისგან განსხვავდება, თუმცა იზოლირებულად არ ფუნქციონირებენ და განვითარების პროცესში მნიშვნელოვან გავლენას ახდენენ ერთმანეთზე.
- რას გულისხმობს ბავშვის განვითარების შეფერხება?
- ასაკობრივი განვითარების ნორმების ცოდნა გვეხმარება, განვსაზღვროთ მიჰყვება თუ არა ბავშვი განვითარების ნორმას ასაკის შესაბამისად. განვითარებაში ხანმოკლე ჩამორჩენა, როგორც წესი, არ არის საგანგაშო, თუმცა დროში გახანგრძლივებული შეფერხება, შესაძლოა, იყოს განვითარების ეტაპების დაყოვნების ან განვითარების დარღვევის ნიშანი.
განვითარების შეფერხება გულისხმობს ერთ ან მეტ სფეროში ასაკობრივი განვითარების ნორმებში მნიშვნელოვან ჩამორჩენას. ეს შეიძლება იყოს დროებითი ან ხანგრძლივი, როგორც რომელიმე ნეიროგანვითარების დარღვევის ადრეული გამოვლინება. ასეთ დროს განვითარების შეფერხების დიაგნოზი არის პირველადი დიაგნოზი მანამ, სანამ სპეციალისტები მოახდენენ მდგომარეობის ზუსტ იდენტიფიცირებას.
ზოგიერთ შემთხვევაში შესაძლოა, ადგილი ჰქონდეს უკვე განვითარებული უნარის რეგრესს, მაგალითად, ბავშვმა დაიწყოს მეტყველება და შემდეგ შეწყვიტოს. ეს განსაკუთრებით საყურადღებოა და მნიშვნელოვანია დროულად მოხდეს სპეციალისტთან მიმართვა.
- შესაძლებელია თუ არა მშობელს გამოეპაროს განვითარებასთან დაკავშირებული სირთულეები?
- მშობელი ყველაზე უკეთ იცნობს თავის შვილს და თვალს ადევნებს ბავშვის განვითარებას, თუმცა შესაძლოა, არ ჰქონდეს საკმარისი ინფორმაცია სხვადასხვა უნარის განვითარების ასაკობრივ ნორმებზე, შესაბამისად, არ გაუჩნდეს ეჭვი და დროულად არ მიმართოს სპეციალისტს. განვითარების ადრეულ ეტაპზე მნიშვნელოვანია რეგულარული ვიზიტები პედიატრთან და მეთვალყურეობა ბავშვის განვითარებაზე, რომ საჭიროების შემთხვევაში დროულად მოხდეს იდენტიფიცირება და შესაბამის სპეციალისტთან გადამისამართება. შეიძლება თვითონ მშობელსაც გაუჩნდეს კითხვები ბავშვის განვითარებასთან დაკავშირებით, ეს განსაკუთრებით მაშინ ხდება, როდესაც მშობელს უკვე ჰყავს სხვა ბავშვი და აქვს გამოცდილება ბავშვის განვითარებასთან დაკავშირებით. ასეთ დროს, როგორც წესი, თავად მიმართავენ შესაბამის სპეციალისტს კონსულტაციისთვის.
- რას უნდა მიაქციოს მშობელმა ყურადღება ასაკის მიხედვით და რა ნიშნები აფიქრებინებს მას, რომ მდგომარეობა საყურადღებოა?
- ბავშვის განვითარება იმდენად კომპლექსური პროცესია, ასე ცალსახად თქმა რთულია. აქ რამდენიმე ფაქტორია გასათვალისწინებელი. თითოეული უნარი განვითარების პროცესში სხვადასხვა ეტაპს გადის, შესაბამისად, განვითარების შეფერხების შემთხვევები განსხვავებულია. გასათვალისწინებელია, როდის გამოვლინდა პირველად უნარი და განვითარების რა ეტაპზე გაჩერდა. ასევე, უნარის აღმოცენების დრო სხვა უნარებთან მიმართებაში, უნარის ჩამოყალიბების ტემპი და ასე შემდეგ.
მაგალითად, შეიძლება ბავშვი ცდილობდეს სიარულის დაწყებას, მაგრამ ასაკის მიუხედავად დამოუკიდებლად ვერ დადიოდეს ან საერთოდ არ ცდილობდეს და არ იჩენდეს სიარულის ინიციატივას. სავარაუდო შეფერხების მაჩვენებელი შეიძლება იყოს, როდესაც ბავშვს 9 თვის ასაკში აქვს დამოუკიდებლად ჯდომის სირთულე, 18 თვისას აქვს დამოუკიდებლად სიარულის სირთულე, არ რეაგირებს სახელზე. საყურადღებოა, როდესაც 5 თვის ბავშვი არ ღუღუნებს, 1-1,5 წლის ასაკში არ ცდილობს წარმოთქვას სიტყვები, მიამსგავსოს ბგერები მარტივ სიტყვებს. 2 წლის ასაკში სპონტანურად არ ამბობს ცალკეულ სიტყვებს ან არ იყენებს მარტივ 2-სიტყვიან ფრაზებს, აქვს უჩვეული ინტონაცია. არ მიჰყვება მარტივ სიტყვიერ ინსტრუქციებს. ასევე, მიიჩნევა, რომ 2 წლის ასაკში მშობლისთვის და ძირითადი აღმზრდელისთვის, ბავშვის მეტყველების 50% გასაგები უნდა იყოს. არ იყენებს სათამაშოს ფუნქციურად და ძირითადად იყენებს მხოლოდ ცალკეულ ნაწილებს. 3 წლის ასაკში არ იჩენს ინიციატივას ბავშვებთან ურთიერთობაში, არ თამაშობს მათთან.
თუმცა ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ ცალკეული ნიშნების არსებობა არ გულისხმობს აუცილებლად განვითარების შეფერხებას, საჭიროა ინდივიდუალური შემთხვევის ანალიზი და ამ პროცესში სხვადასხვა ფაქტორის გათვალისწინება.
- რას ეტყოდით მშობლებს, ვინც ვარაუდობს, რომ ბავშვს შეიძლება ჰქონდეს განვითარების შეფერხება?
- აუცილებლად გაიარონ კონსულტაცია სპეციალისტთან და ნაკლებად მიაქციონ ყურადღება ისეთ ფრაზებს, როგორებიცაა: „მალე თავისით გაივლის“ ან „ჩემი ახლობელიც ასე იყო და თავისით დაიწყო ლაპარაკი“. კონკრეტულ შემთხვევაში შესაძლოა, უნარის განვითარების გადავადება მართლაც იყოს ტიპური განვითარების ნაწილი, თუმცა ასევე შეიძლება იყოს ადრეული ნიშანი განვითარების შეფერხების ან/და რომელიმე ნეიროგანვითარების დარღვევის, ასეთ დროს დროული იდენტიფიცირება და ადრეული ინტერვენცია მნიშვნელოვანია.
განვითარების შეფერხების პროგნოზი ინდივიდულურია. ეს შეიძლება იყოს გამოწვეული გარემო ან სხვა ფაქტორებით და დროული, სწორი ინტერვენციის შედეგად, მალევე მოხდეს ასაკობრივ ნორმებზე დაწევა. ხოლო იმ შემთხვევაში, როდესაც განვითარების შეფერხება ვლინდება, როგორც ადრეული ნიშანი რომელიმე ნეიროგანვითარების დარღვევის, შედეგი შეიძლება შედარებით დროში გახანგრძლივდეს. თუმცა, ნებისმიერ შემთხვევაში, დროულ იდენტიფიცირებას და ინტერვენციას აქვს პოზიტიური ეფექტი ბავშვის განვითარებაზე.

არ დაგავიწყდეთ !!!

Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ​ჯგუფი“)

შეიძლება დაინტერესდეთ

„ბავშვს თუ ყველაფრის გაკეთების უფლებას მივცემთ, ამით თავისუფლების იდეას ვუღალატებთ,“ - მარია მონტესორის რჩევები მშობლებს

„ბავშვს თუ ყველაფრის გაკეთების უფლებას მივცემთ, ამით თავისუფლების იდეას ვუღალატებთ,“ - მარია მონტესორის რჩევები მშობლებს

მარია მონტესორის სწავლებისა და აღზრდის მეთოდებმა დროის გამოცდას გაუძლო. ჩვენს სტატიაში ცნობილი იტალიელი პედაგოგის გამონათქვამებს გაგაცნობთ, რომლებიც ბავშვის სწორად აღზრდაში დაგეხმარებათ.

1. „დამეხმარე, რომ საკუთარი თავის დახმარება შევძლო.“

ბავშვები უამრავ რამეს გააკეთებდნენ თავისუფლად, თუ მშობლები მათ შესაბამის გარემოს შეუქმნიდნენ. თქვენს შვილს მცირე ზომის სამუშაო იარაღები აჩუქეთ, რათა დამოუკიდებლად შრომას მიეჩვიოს. სახლში დაბალი თაროები უნდა გქონდეთ, რომ მან ნივთების დალაგება თავისუფლად შეძლოს. ბავშვს ისეთი ტანსაცმელი უყიდეთ, რომელიც კომფორტულია და რომლის ჩაცმას ის დამოუკიდებლადაც შეძლებს. მარია მონტესორი ამბობდა: „არასდროს დაეხმაროთ ბავშვს იმ დავალების შესრულებაში, რომელსაც ის დამოუკიდებლად გაუმკლავდება.“

2. „გარეგანი ობიექტების სიმარტივე და ნაკლულობა ბავშვის აქტივობისა და სისწრაფის განვითარებას უწყობს ხელს.“

ბავშვებს განვითარებისთვის განსაკუთრებული სათამაშოები არ სჭირდებათ. უმჯობესია, თუ ისინი გარესამყაროს ბუნებრივ ობიექტებზე დაკვირვების შედეგად შეისწავლიან. ბავშვს უბრალო სათამაშოები უყიდეთ. მთავარია, რომ სათამაშო უსაფრთხო იყოს და ბავშვი მისი დახმარებით ახალი ცოდნის შეძენას ახერხებდეს.

3. „ბავშვისთვის თავისუფლების მინიჭება მის თავის ნებაზე მიშვებას არ გულისხმობს.“

მონტესორი აღნიშნავდა: „ბავშვის თავისუფლება გარკვეულ სტრუქტურაში უნდა მოვაქციოთ. ბავშვს თუ ყველაფრის გაკეთების უფლებას მივცემთ, როდესაც მას კონტროლის მექანიზმები გამომუშავებული არ აქვს, ამით თავისუფლების იდეას ვუღალატებთ.“ ბავშვს შინაგანი დისციპლინა უნდა განუვითაროთ. თავისუფლებამ ის გარკვეულ შედეგამდე უნდა მიიყვანოს. ბავშვს არჩევანის თავისუფლება უნდა ჰქონდეს, მას ამისთვის სათანადო პირობები უნდა შეუქმნათ.

4. „ბავშვის დახმარება თუ გვსურს, მას ისეთი გარემო უნდა შევუქმნათ, სადაც ის თავისუფლად განვითარებას შეძლებს.“

ბავშვებს ისეთი გარემო სჭირდებათ, სადაც გარკვეული წესრიგი არსებობს. ასწავლეთ თქვენს შვილს საკუთარი სივრცის მოწესრიგება. ყოველთვის უერთგულეთ განრიგს და რუტინას. ეს ბავშვისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია. შეამცირეთ ბავშვის ოთახში სათამაშოების რაოდენობა. ბევრი სათამაშოს ქონა ბავშვის წარმოსახვის უნარს აქვეითებს.

5. „როდესაც ბავშვი რამით ინტერესდება, ის არასტაბილურ ხასიათს კარგავს და კონცენტრაციის უნარს იძენს.“

ბავშვი ყველაზე უკეთ იმას სწავლობს, რაც მას აინტერესებს. ბავშვს შესაძლებლობა მიეცით აირჩიოს, რისი კეთება სურს. ის უკეთ ისწავლის, თუ ეცოდინება, რომ არჩევანის გაკეთების უფლება აქვს. ყურადღებით შეისწავლეთ თქვენი შვილის ინტერესები. მას ისეთი აქტივობები შესთავაზეთ, რომლებიც მის ინტერესებთან შესაბამისობაშია.

6. „იმიტაცია ფხიზელი გონების პირველადი ინსტინქტია.“

ბავშვი კვლევითა და იმიტაციით უამრავ რამეს სწავლობს. ბავშვს თავგადასავლები შესთავაზეთ. მას შესაძლებლობა მიეცით საკუთარი პატარა ბაღი გააშენოს. დაიხმარეთ შვილი ყოველდღიურ საქმეებში. შესაძლებლობა მიეცით ბავშვს ითამაშოს განსხვავებულად: ბრინჯით, მარცვლეულით. ლობიოს მარცვლებით და ა.შ.

7. „ბავშვის შინაგანი სამყარო იმ შთაბეჭდილებებისგან იგება, რომლებმაც მასზე ყველაზე დიდი გავლენა იქონიეს.“

პატივი ეცით ბავშვს, როდესაც მასთან ურთიერთობთ. თქვენს შვილს თვალებში უყურეთ და ისე ესაუბრეთ. ასწავლეთ ბავშვს რთული ემოციების გამოხატვის სხვადასხვა გზა. მიეცით ბავშვს სწორი მაგალითი, რათა ის შედეგი მიიღოთ, რომელიც გსურთ.

8. „ტრადიციულად დისციპლინას უწოდებენ არა აქტივობას, არამედ სიჩუმესა და უძრაობას. ეს დისციპლინა არ არის, ეს ტანჯვაა, რომელიც ბავშვში მეამბოხურ განცდებს აძლიერებს.“

დისციპლინასა და დასჯას შორის განსხვავება არსებობს, რომლის ამოცნობა უნდა შეგეძლოთ. გახსოვდეთ, რომ ბავშვი ბავშვია, მისგან ზრდასრულის ქცევას ნუ ელით. დისციპლინას გარკვეული მიზანი უნდა ჰქონდეს, თუმცა ეს მიზანი ბავშვის დასჯა არ უნდა იყოს.

9. „მხოლოდ ბავშვის სიყვარული მასწავლებლისთვის საკმარისი არ არის. მას, პირველ რიგში, სამყარო უნდა უყვარდეს და მისი შეცნობის სურვილი ჰქონდეს. მასწავლებელმა ამაზე ბევრი უნდა იმუშაოს.“

სიყვარული საკმარისი არ არის, თუ საკუთარ თავზე არ ვმუშაობთ. გარკვეულ ღირებულებებზე რეფლექსია აუცილებელია. რა თვისებები უნდა განვუვითაროთ ბავშვს? რა არის ყველაზე მნიშვნელოვანი? აუცილებელია, მეტი დემოკრატიულობა და ბავშვისთვის ღირსეული მაგალითის მიცემა.

10. „არ არსებობს აღწერა ან სურათი წიგნიდან, რომელიც ნამდვილი ხეებისა და ტყის რეალურ ხატს, მათ რეალურ სახეს ჩაანაცვლებს.“

ბავშვები ყველაზე უკეთ ბუნებაზე დაკვირვებით სწავლობენ. შესაძლებლობა მიეცით შვილს შეისწავლოს მის ირგვლივ არსებული სამყარო, შეაგროვოს ფოთლები, ქვები, დააკვირდებს მწერების ცხოვრებას, მის ირგვლივ არსებულ ფერებს.

მომზადებულია​ parent.com - ის მიხედვით

თარგმნა ია ნაროუშვილმა

წაიკითხეთ სრულად