Baby Bag

,,ავიცრათ თუ არა? - პასუხი, ჩემთვის ცალსახაა...რომელი ვაქცინაა საუკეთესო?'' - ვაქცინაციაზე ამერიკაში მოღვაწე ქართველი ექიმი საუბრობს

,,ავიცრათ თუ არა? - პასუხი, ჩემთვის ცალსახაა...რომელი ვაქცინაა საუკეთესო?'' - ვაქცინაციაზე ამერიკაში მოღვაწე ქართველი ექიმი საუბრობს
ამერიკაში მოღვაწე ქართველი ექიმი ნანა გეგეჭკორი სოციალურ ქსელში ჩინური ვაქცინის და ზოგადად ვაქცინაციის შესახებ პოსტს სოციალურ ქსელში აქვეყნებს, რომელსაც ​MomsEdu.ge​ უცვლელად გთავაზობთ:

,,პრესაში (ვაშინგტონ პოსტი, როიტერი) გამოქვეყნებული ინფორმაციით, სინოფარმის მწარმოებლის მიერ გავრცელებული პრესრილიზის თანახმად, ამ ვაქცინის ეფექტურობა 79%-ს აღწევს. იქვე აღნიშნულია, რომ მწარმოებელი ირწმუნება, ვაქცინა უსაფრთხოა. კვლევის ორიგინალი, რასაც პრესრილიზი ემყარება, არსად გამოქვეყნებულა. სინოფარმს არ გამოუქვეყნებია კლინიკური კვლევის მესამე ფაზის მონაცემები. კვლევის სწორედ ეს ფაზა იძლევა ინფორმაციას ეფექტურობაზე.

ჩინეთის კოვიდის სტატისტიკა შთამბეჭდავად გამოიყურება. რამდენად შეიძლება ეს ვაქცინის დამსახურებად ჩაითვალოს რთული სათქმელია, რადგან, ჩინეთს, ჯერჯერობით მხოლოდ 200 მილიონი დოზა აქვთ გამოყენებული. ეს არ ნიშნავს 200 მილიონ სრულად აცრილ ადამიანს, რადგან ჩინური ვაქცინა ორდოზიანია. თუ გავითვალისწინებთ ჩინეთის მილიარდიან პოპულაციას, აცრილების წილი არც ისე მნიშვნელოვანი გამოდის. აცრილებს, სავარაუდოდ, დაავადების გადატანით მიღწეული იმუნიტეტის მქონენიც ემატებიან. არც ეს ინფორმაცია მოიპოვება ასე საჯაროდ და ზუსტად არ ვიცი, რამდენად სერიოზულია კოვიდის საწინააღმდეგო იმუნიტეტის წილი ჩინურ კოვიდ სტატისტიკაში. ორივე მრუდი, დაავადების გავრცელების და სიკვდილობის მაჩვენებლის, ნამდვილად შთამბეჭდავად გამოიყურება.

საპირისპირო მონაცემები აქვთ ჩილეს და საუდის არაბეთს. ორივე უმეტესად ჩინური სინოფარმით აიცრა. ორივეგან მზარდია ინფიცირებაც და სიკვდილობაც. აქაც გაურკვეველია რაიმე სხვა ფაქტორები ხომ არ განაპირობებს კოვიდ ტენდენციებს.

მეორეს მხრივ არსებობს ბრიტანეთი და ისრაელი. ფაიზერით და ასტრაზენეკათი აცრილი. ორივეგან საიმედოა კოვიდ-მრუდები. ორივე ქვეყანა უბრუნდება ცხოვრების ნორმალურ რიტმს.

იმედია, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია სიცხადეს შეიტანს ჩინური ვაქცინების ისტორიაში. ავტორიზაციის პროცესში აუცილებელი პირობაა უმცირეს ნიუანსებზე წვდომაც. ასევე, ავტორიზაციის აუცილებელი პირობაა მინიმუმ 50%-იანი ეფექტურობა. ალბათ, გააზიარებენ საჯაროდ, რას მისცეს ავტორიზაცია. ამერიკული წამლის სააგენტო ამ მხრივ საოცრად გაბედულად და პატიოსნად მოიქცა. პირდაპირ ეთერში გადასცა ავტორიზაციის პროცესი. მთელი სამუშაო პროცესი ასევე, პრაქტიკულად საჯარო იყო. უამრავი ინტერვიუ მისცეს ავტორიზაციის საბჭოს წევრებმა და ძალიან გახსნილი და ღია გზავნილებით ესაუბრნენ საზოგადოებას. შედეგიც სახეზეა, ამერიკულ ვაქცინებს ყველაზე მაღალი ნდობა აქვთ როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე გარეთ. კვლევებიც აჩვენებენ, ავტორიზაციის პროცესის საჯაროობამ ხელი შეუწყო ვაქცინების სკეპტიციზმის დაძლევას.

მთელი პანდემიური პერიოდის განმავლობაში, გულწრფელად ვცდილობ, არაექიმისთვის გასაგებ ენაზე მოგაწოდოთ პროფესიული ინფორმაცია, რასაც მე ყოველდღიურად ვეცნობი. ვდილობ გაგიზიაროთ ჩემი კლინიკური გამოცდილება და ამ ჭრილიდან აგიხსნათ ამა თუ იმ სამკურნალო/დიაგნოსტიკური მიდგომების რისკები და სარგებელი და ვაქცინაციის თავისებურებები. პატიოსნად და გულწრფელად გაწვდით ყველაფერს რაც ვიცი, მათ შორის განსაკუთრებით ბევრს და დეტალებში ვსაუბრობ ვაქცინაცის რისკებზეც, რადგან ვთვლი რომ ამის ცოდნა აუცილებელია სწორი და უსაფრთხო გადაწყვეტილების მისაღებად.

ყველაფრის გათვალისწინებით, ვთვლი, ვაქცინაცია არის ერთადერთი გამოსავალი პანდემიის დასასრულებლად. უსასრულოდ პირბადეში და კარანტინში გამომწყვდეულები ვერ ვიქნებით. დიახ, ჩვენ არ ვიცით ვაქცინების გრძელვადიანი ეფექტები, რადგან დრო არ გასულა საკმარისი. ხუთი წლის შემდგომ შედეგებზე მხოლოდ ხუთწლიანი დაკვირვების შემდეგ გვეცოდინება. თუმცა, აქვე უნდა გვახსოვდეს, იგივე პრობლემაა კოვიდთან მიმართებაშიც. არაფერი ვიცით რა გამოვლინება ექნება ხუთი წლის მერე დღეს გადატანილ დაავადებას. სანაცვლოდ ვიცით რომ კოვიდ-19-ით გამოწვეული თრომბოზული გართულებები შეუდარებლად მაღალია ყველა ვაქცინის ერთად აღებულ რისკებთან შედარებით. დანამდვილებით ვიცით, კოვიდ-19-ით გამოწვეული სიკვდილობა წარმოუდგენლად აღემატება იმ ერთეულ შემთხვევებს რაც ვაქცინაციის პროცესს ახლდა თან. ნამდვილად ვიცით, კოვიდი ხშირ შემთხვევაში კლავს, ვაქცინები კი სიკვდილისგან იცავს.

 ავიცრათ თუ არა? - პასუხი, ჩემთვის ცალსახაა, დიახ, უნდა ავიცრათ.

 რომელი ვაქცინაა საუკეთესო? - ის ვაქცინა, რომელიც ხელმისაწვდომია.

 რა შეიძლება გაკეთდეს ვაქცინაციის რისკების თავიდან ასაცილებლად? - იდეალურად უნდა შეირჩეს სამიზნე ჯგუფები და თუ არჩევანი არსებობს უსაფრთხოების მიხედვით გადანაწილდეს ვაქცინები. რას ვგულისხმობ ამაში. მე რომ მეკითხებოდეს, ასტრაზენეკაზე დაწესებულ ასაკობრივ შეზღუდვას შევინარჩუნებდი, მაგრამ დავუშვებდი გამონაკლისს, როცა ადამიანი თვითონ იღებს საკუთარ თავზე პასუხისმგებლობას, იმ ვაქცინით აიცრას რომელიც მის ასაკში მომეტებულ რისკს შეიცავს. მეტი სიმარტივისთვის საკუთარ მაგალითზე ავხსნი. მე რომ საქართველოში, ვიყო ექიმი... ექიმის ინფიცირების რისკი იდეალური დაცვის პირობებშიც კი მაღალია. აქედან გამომდინარე, აცრით მიღებული იმუნიტეტი გადამწყვეტი ხდება უსაფრთხო მუშაობისთვის. ასაკით და სქესით ვეკუთვნი ასტრაზენეკას თრომბოზული გართულებების რისკ-ჯგუფს. თუმცა, არაჩვეულებრივად ვიცი ჩემი ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ. დანამდვილებით ვიცი, არ მაქვს არანაირი პირადი თუ გენეტიკური რისკ ფაქტორი, რაც შეიძლება თეორიულად იყოს წინაპირობა ავტოიმუნური ტიპის თრომბოზული პროცესის განვითარებისთვის. ამ ყველაფრის გათვალისწინებით ჩემთვის უიშვიათესი თრომბოზების განვითარების რისკი უმცირესი იქნება. დახლოებით ისეთივე როგორიც, ფრენისას ავიაკატასტროფის რისკია, ან მანქანის ტარებისას ავტოკატასტროფისა. მანქანას ამ რისკის გათვალისწინებით ყოველ დღე ვატარებ და ფრენითაც ძალიან ხშირად დავფრინავ. სწორედ ამავე პრინციპით, ამ რისკების ცოდნით ავიცრებოდი ასტრაზენეკათი. ამგვარად მოფიქრალი საქართველოში ბევრი მეგულება და მათთვის ასტრაზენეკათი აცრის შესაძლებლობა აუცილებლად ღია უნდა იყოს. სახელმწიფოს შეუძლია თავი დაიზღვიოს და ამ ადამიანებს შესთავაზოს სპეციალური პირობები. აცრამდე ხელი მოაწერინოს ინფორმირებულ თანხმობაზე და პირობებში ჩამოთვალოს რისკები, რაც ასტრაზენეკას გამოყენებას შეიძლება ახლდეს თან, ახალგაზრდა ასაკში. ეს გართულებები იმდენად სპორადულია, მართლა მილიონები უნდა აცრა რომ ერთი გამოვლინდეს. ამდენი მილიონი ჩვენ არც ვართ. იმ ადამიანებს, ვისაც აქვთ უნარი თავად იკისრონ პასუხისმგებლობა საკუთარ ბედზე, უნდა ჰქონდეთ არჩევანის უფლება. ადამიანების უმრავლესობას ასეთი ძალა არ აქვს და მათ სახელმწიფო ან ექიმი სჭირდებათ, რომ გადაწყვეტილების მიღებაში დაეხმარონ. მათთვის იყოს შეზრუდვები რასაც სახელმწიფო თავისი შესაძლებლობიდან გამომდინარე აწესებს. როცა სახელმწიფოს არ აქვს უნარი მარტივი გართულებები უპრობლემოდ მართოს ცხადია თავის დაზღვევა სჯობს რათა ტრაგიკული შემთხვევები არ განმეორდეს.

დავუბრუნდები ისევ ჩინურ ვაქცინას. ავიცრებოდი თუ არა რომელიმე ჩინური ვაქცინით? - ჯერჯერობით დაველოდები ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ავტორიზაციის საბჭოს დასკვნას. თუ საბჭო აღიარებს რომ ვაქცინა უსაფრთხოა, თუნდაც ნაკლებად ეფექტური, ცხადია, სხვა არჩევანის არ არსებობის პირობებში, არაფერს ვამჯობინებდი. თუ ვაქცინა ნაკლებად ეფექტურია, ალბათ შედარებით ნაკლები რისკების ჯგუფებში გამოვიყენებდი, რადგან მათ ისედაც მცირე აქვთ სასიკვდილო გართულებების საფრთხე. ოდნავი დაცვის პირობებში კი ეს რისკები, წესით, უმნიშვნელომდე უნდა შემცირდეს.

მთავარი დასკვნა ამ ყველაფრიდან:

• ვაქცინაციას ალტერნატივა არ აქვს;
• საუკეთესო ის ვაქცინაა რაზეც ხელი მიგიწვდებათ;
• გაიაზრეთ თქვენი რისკები და ვაქცინით მიღებული სარგებელი და ისე მიიღეთ გადაწყვეტილება;
• ეცადეთ თქვენი გადაწყვეტილება იდეალურად ინფორმირებული იყოს.

P.S. იმდენად მაღალია საზოგადოებრივი და პროფესიული წნეხი ვაქცინების შექმნის და აცრის პროცესზე, მონაცემების გაყალბება ადვილი ვერ იქნება. ვფიქრობ, უნდა ვენდოთ ოფიციალური სტრუქტურების მიერ გაცემულ რეკომენდაციებს,'' - აღნიშნავს ნანა გეგეჭკორი. 

არ დაგავიწყდეთ !!!

Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფ​ი“)

შეიძლება დაინტერესდეთ

,,ამ დაავადების დასაძლევად დიდი მნიშვნელობა აქვს განწყობას, ალბათ, ყველას გაგიგიათ უზნაძის განწყობის თეორია'' - ლევან რატიანი

,,ამ დაავადების დასაძლევად დიდი მნიშვნელობა აქვს განწყობას, ალბათ, ყველას გაგიგიათ უზნაძის განწყობის თეორია'' - ლევან რატიანი

,,ამ დაავადების დასაძლევად დიდი მნიშვნელობა აქვს განწყობას, ალბათ, ყველას გაგიგიათ უზნაძის განწყობის თეორია'' - აღნიშნულის შესახებ ლევან რატიანმა ჟურნალისტებს განუცხადა. 

​MomsEdu.ge გთავაზობთ დიმიტრი უზნაძის განწყობის თეორიას:

“განწყობის თეორია”


დიმიტრი უზნაძე ცდილობდა შეესწავლა ქცევის მიზანშეწონილობის საკითხი. ყოველგვარი ქცევა ფსიქიკით იმართება და მიზანშეწონილად მიმდინარეობს, ანუ ცოცხალი არსება გარემოში თავისი “მიზნების” შესაბამისი აქტივობის განხორციელებას ახერხებს. უნდა არსებობდეს ფსიქიკური მექანიზმი, რომელიც ამას უზრუნველყოფს. გარკვეული ძიების შემდეგ ჯერ თეორიულად, ხოლო შემდეგ ემპირიულად, უზნაძემ მიაგნო ასეთ მექანიზმს და მას განწყობა უწოდა.
განწყობა არის სუბიექტის მთლიანი მდგომარეობა, რომელიც გამოხატავს მის მზაობას კონკრეტული ქცევის შესასრულებლად. განწყობა წარმოიქმნება მოთხოვნილებისა და მისი დამაკმაყოფილებელი სიტუაციის საფუძველზე და განსაზღვრავს ყოველგვარი სახის ფსიქიკური აქტივობის აღძვრასა და მიმდინარეობას. განწყობა მიზანშეწონილ სახეს აძლევს ამ აქტივობას, ვინაიდან მასში ქცევის განხორციელებისთვის საჭირო ყველა სუბიექტური და ობიექტური მონაცემია ასახული.


ნებისმიერ ქცევას, უზნაძის მიხედვით, აუცილებლად წინ უსწრებს განწყობის აღმოცენება. იმისათვის, რომ აღმოცენდეს ქცევა და შესაბამისად, ამ ქცევის ადეკვატური განწყობა, საჭიროა, არსებობდეს მოთხოვნილება (რომელსაც მომავალი ქცევის საშუალებით დავიკმაყოფილებთ) და სიტუაცია, რომელიც მოიცავს ამ მოთხოვნილების დაკმაყოფილების ფაქტორებს. განწყობა არის ფსიქოფიზიკური მზაობის მდგომარეობა. შესაბამისი განწყობის არსებობის გარეშე ადამიანი ვერაფერს გააკეთებდა, ყველა ფსიქიკურ პროცესს, ყველა ჩვენს ქცევას განწყობა ამოძრავებს და აძლევს მიმართულებას.
განწყობა არის ცოცხალ არსებათა (ცხოველის, ადამიანის) მოქმედების უნივერსალური ფსიქიკური მექანიზმი, ამიტომ ის არაცნობიერია. რაც იმას ნიშნავს, რომ ადამიანს არ გააჩნია მისი ცნობიერი და ნებელობითი კონტროლის უნარი. ადამიანის სპეციფიკურობა ისაა, რომ იგი აცნობიერებს ქმედების მომზადებისა და განხორცელების პროცესში აღმოცენებულ პრობლემებს.


როგორც ავღნიშნეთ, განწყობა არაცნობიერია. იგი შედგება სუბიექტური და ობიექტური ფაქტორებისაგან. სუბიექტურ ფაქტორს განეკუთვნება მოთხოვნილება; ობიექტურ ფაქტორს განეკუთვნება სიტუაცია, ის გარემო, რომლეშიც ადამიანი არსებობს და რომელშიც იგულისხმება ის ობიექტი, რომელიც ადამიანს მოთხოვნილებას დაუკმაყოფილებს. ანუ, ჩნდება მოთხოვნილება, ჩნდება ობიექტი, საშუალება, რომლითაც მოთხოვნილების დაკმაყოფილება შეიძლება. ამ ორის ურთიერთქმედებით წარმოიქმნება განწყობა, რომელიც ფსიქიკურ პროცესებს ისე წარმართავს, რომ ადამიანი ამ ობიექტს დაეუფლება. მაგალითად, ადამიანს თუ შია და მაგიდაზე არის პური, იქმნება განწყობა, გარკვეული შინაგანი მზაობა, რომ ადამიანმა აიღოს ეს პური და შეჭამოს. განწყობა აძლევს ადამიანს ძალას და საშუალებას, რომ ეს გააკეთოს, ანუ განწყობა მომართავს, ამზადებს ადამიანს ამისათვის.


უზნაძის განწყობის ბანალურ მაგალითი: ადამიანმა რომ წყლის დალევის ქცევა განახორციელოს, ამისათვის საჭიროა, გააჩნდეს შესაბამისი მოთხოვნილება და ამავე დროს იმყოფებოდეს გარემოში, რომელიც მისი მოთხოვნილების ობიექტის შემცველია, ანუ წყალი უნდა დაინახოს. მხოლოდ მაშინ შეექმნება ადამიანს წყლის დალევის განწყობა და ის განახორციელებს წყლის დალევის ქცევას.


განწყობის თეორიის მიხედვით, თუ ადამიანს ან საზოგადოებას შეუქმნი რაიმე მოთხოვნილებას და ჩააყენებ ისეთ სიტუაციაში, რომ ამ მოთხოვნილების დაკმაყოფილება შესაძლებელი იქნება – განწყობაც გაჩნდება.


ერთხელ ერთ-ერთმა მეცნიერმა მიმართა სასჯელაღსრულების დეპარტამენტს და სთხოვა, რომ სიკვდილმისჯილები მისთვის გადაეცათ ექსპერიმენტებისათვის. ექსპერიმენტი მდგომარეობდა შეშემდეგში – პატიმრებს უხვევდნენ თვალს და ეუბნებოდნენ, რომ ვენებს გადაუჭრიდნენ და სიკვდილით ისე დასჯიდნენ. სინამდვილეში ექსპერიმენტის დროს თვალს უხვევდნენ და მაჯაზე სახაზავს უსვამდნენ. ეს პატიმრები სახაზავის გადასმიდან ზუსტად იმ დროში იღუპებოდნენ, რამდენიც სისხლისგან დაცლას სჭირდებოდა. ცხადია, არანაირი ვენების გადაჭრას და სისხლისგან დაცლას ადგილი არ ჰქონია. სიკვდილის მიზეზი ყველა ამ შემთხვევაში იყო გულის გაჩერება.


მოვიყვანოთ მეორე მაგალითი: ბავშვებზე ჩაატარეს ექსპერიმენტი. ექსპერიმენტატორები შევიდნენ საკლასო ოთახში, ბავშვებს დაანახეს გამჭვირვალე ჭურჭელში ჩასხმული სითხე და უთხრეს, რომ ეს იყო მჟავა, რომელიც კანთან შეხებისას იწვევდა დამწვრობას. შემდეგ ჩამოიარეს და ყველა ბავშვს თითო-თითო წვეთი დაასხეს ხელზე. ზოგიერთ ბავშვს მართლაც ხელზე მსუბუქი დამწვრობა გაუჩნდა. აქაც, ცხადია, სინამდვილეში ეს სითხე წყალი იყო. ორივე შემთხვევაში მთავარი მიზეზია განწყობა.


განწყობის ფსიქოლოგიის განვითარების მეორე ეტაპზე ჩამოყალიბდა “ობიექტივაციის კონცეფცია”, რომლითაც განისაზღვრა ცნობიერების მონაწილეობა განწყობის ფორმირებასა და ქცევის რეგულაციაში.


დიმიტრი უზნაძემ შეიმუშავა განწყობის კვლევის ეფექტური მეთოდი. მისი საშუალებით ხელოვნურად იქმნება და ფიქსირდება წინასწარი მზაობა (განწყობა) სხვადასხვა ობიექტების აღსაქმელად, შემდეგ კი აღირიცხება, რა ზემოქმედება მოახდინა მან მომდევნო აქტივობაზე. ე.წ. “ფიქსირებული განწყობის” მეთოდით უზნაძემ და მისმა მიმდევრებმა დაადგინეს განწყობის ზოგადი თვისებები: არაცნობიერობა და მთლიანობა. გამოვლინდა აგრეთვე განწყობის ინდივიდუალურ-ტიპოლოგიური ნიშნები (დინამიკურობა, სტატიკურობა და ა.შ.). ამის საფუძველზე შესაძლებელი გახდა ადამიანთა დიფერენცირება განწყობის ტიპების მიხედვით; გაირკვა, როგორ იცვლება განწყობის ტიპი სხვადასხვა სახის ფსიქიკური დარღვევების შემთხვევაში და ა.შ.


დიმიტრი უზნაძე თითქმის სამი ათეული წლის განმავლობაში აყალიბებდა და აუმჯობესებდა ფსიქოლოგიურ სისტემას, რომელიც განწყობის გარდა, სხვა კონცეპტებსაც შეიცავდა. წიგნში “ექსპერიმენტული ფსიქოლოგიის საფუძვლები” (1925) მოცემულია სისტემის პირველი ვერსია, ე.წ. ბიოსფერული კონცეფციის სახით; წიგნში “ძილი და სიზმარი” (1936) კრიტიკულად არის გაანალიზებული სიზმრის თეორიები (მათ შორის ფსიქოანალიზური) და ჩამოყალიბებულია ორიგინალური თვალსაზრისი “არარეალიზებული განწყობის” და “ფუნქციური მოთხოვნილების” ცნებათა საფუძველზე; “ზოგადი ფსიქოლოგია” (1940) არის სახელმძღვანელო, რომელშიც ფსიქოლოგიის ზოგადი საკითხები განხილულია განწყობის თეორიის ჭრილში; მონოგრაფიაში “ბავშვის ფსიქოლოგია” (1947) განხილულია ბავშვის ფსიქიკური განვითარების ძირითადი კანონზომიერებანი და გამოთქმულია საინტერესო მოსაზრებები განვითარების პრობლემაზე, ასაკობრივ პერიოდიზაციაზე, ასევე თამაშის, სწავლის, შემოქმედების და ა.შ. საკითხებზე; “განწყობის ფსიქოლოგიის ექსპერიმენტული საფუძვლები” შემაჯამებელი ნაშრომია, რომელშიც თავმოყრილია განწყობის ფსიქოლოგიურ სკოლაში მოძიებული ძირითადი მონაცემები.


უზნაძე იყო პირველი, რომელმაც ფსიქოლოგიური კვლევის ისტორიაში თეორიულად დაასაბუთა და ემპირიულად შეისწავლა ისეთი არაცნობიერი ფსიქიკური რეალობა (განწყობა), რომელიც თავის თავში აერთიანებს აქტივობის აუცილებელ მომენტებს და მოქმედებს როგორც ქცევის მიზანშეწონილი განხორციელების ფსიქოლოგიური მექანიზმი. უდიდესია დიმიტრი უზნაძის ღვაწლი ქართული მეცნიერების წინაშე. მან სათავე დაუდო საქართველოში მეცნიერულ (ექსპერიმენტულ) პედაგოგიკას, იყო ქართული ფილოსოფიური სკოლის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, ფსიქოლოგიური მეცნიერების ორგანიზატორი და საქვეყნოდ აღიარებული ქართული ფსიქოლოგიური სკოლის დამაარსებელი.

წყარო: burusi

წაიკითხეთ სრულად