Baby Bag

5 საათის კანონი: თუ თქვენ კვირის განმავლობაში სწავლას 5 საათს მაინც არ უთმობთ, პასუხისმგებლობის გრძნობა გაკლიათ

5 საათის კანონი: თუ თქვენ კვირის განმავლობაში სწავლას 5 საათს მაინც არ უთმობთ, პასუხისმგებლობის გრძნობა გაკლიათ

„მთელი ჩემი ცხოვრების მანძილზე არასდროს შევხვედრივარ ბრძენ ადამიანს, რომელიც მთელ თავისუფალ დროს კითხვას არ უთმობდა. მე ასეთი არავინ შემხვედრია,“ - ჩარლი მანგერი, მილიარდერი.

რატომ კითხულობდა მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე დაკავებული ადამიანი, ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტი ბარაკ ობამა ყოველდღიურად ერთი საათი მაინც? რატომ უთმობდა კითხვას და ფიქრს თავისი დროის 80%-ს მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე მსხვილი ინვესტორი უორენ ბაფეტი? რატომ ხდება, რომ ყველაზე საქმიანი და წარმატებული ადამიანები დღის განმავლობაში სულ ცოტა ერთ საათს მაინც კითხულობენ, სხვები კი საკუთარი სიზარმაცის გასამართლებელი საბუთების ძიებით არიან დაკავებულები?! სწავლისთვის დროის დახარჯვა ერთ-ერთი საუკეთესო ინვესტიციაა. ბენჯამენ ფრანკლინი ამბობდა, რომ „ცოდნაში ჩადებული ინვესტიცია ყოველთვის უდიდეს ინტერესს იწვევს.“

ადამიანების დიდი ნაწილი ცოდნის მნიშვნელობას ვერ აცნობიერებს. ეცადეთ, საკუთარი თავის დაზოგვაზე ნაკლებად იზრუნოთ. უწყვეტი განათლების მიღებას თუ ეცდებით, ცოდნის საოცარ ძალას მალევე იგრძნობთ.

„ინტელექტუალური კაპიტალი ფინანსურ კაპიტალს ყოველთვის აჯობებს,“ - პოლ ტუდორ ჯონსი, მილიარდერი, ინვესტორი და ფილანთროპი.

ჩვენ ცხოვრების უდიდეს ნაწილს ფულის შეგროვებაში, მის დახარჯვასა და ჩვენს ფინანსურ მდგომარეობაზე ღელვაში ვატარებთ. ხშირად ვამბობთ, რომ სწავლისთვის დრო არ გვრჩება, რადგან ფულის გამომუშავებაზე ზრუნვას ძალიან დიდ ენერგიას ვუთმობთ. ჩვენ იმ ეპოქის დასაწყისში ვცოვრობთ, რომელსაც ცნობილი ფუტურისტი პიტერ დიამანდისი „სწრაფ დემონეტიზაციას“ (მონეტის ღირებულების გაუფასურება) უწოდებს. ტექნოლოგიების განვითარება ძვირადღირებულ პროდუქტებზე ხელმისაწვდომობას ზრდის, რის გამოც მათი ფასი მნიშვნელოვნად იკლებს. ზოგიერთი პროდუქტის და მომსახურების შეძენას კი ჩვენ სრულიად უფასოდ ვახერხებთ.

დემონეტიზაცია მომავალში უფრო სწრაფი ტემპით გაგრძელდება. ვირტუალური რეალობა ისეთ ძვირადღირებულ თავგადასავლებს, როგორებიცაა, გოლფის სათამაშოდ ან კონცერტებზე სიარული, ბევრად ხელმისაწვდომ ფასში შემოგვთავაზებს. მართალია, ვირტუალურ რეალობასა და სინამდვილეს შორის განსხვავება აშკარაა, თუმცა ვირტუალური რეალობის წინსვლა და დომინირება აშკარად იზრდება.

განათლებისა და ჯანდაცვის ღირებულების მატებასთან ერთად, აღნიშნულ სფეროებში ინოვაციების სიმრავლე დემონეტიზაციის დაჩქარებას კიდევ უფრო შეუწყობს ხელს. უმაღლესი განათლების უახლესი ინსტიტუციები აქტიურად ცდილობენ ფასების მაქსიმალურად შემცირებას ექსკლუზიური ონლაინ კურსების, მაღალანაზღაურებადი უნარების სწავლების ან მხოლოდ სპეციალურ მოთხოვნილებებსა და საჭიროებებზე დაფუძნებული განათლების მიწოდებით.

ახალი მოწყობილობებისა და ტექნოლოგიების წყალობით სამედიცინო დიაგნოსტირება დისტანციურადაც იქნება შესაძლებელი, რაც ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებით მოხერხდება. ეს ყოველივე კი ჯანდაცვის სისტემაში რევოლუციური ცვლილებების გამომწვევ მიზეზად იქცევა. ახალი ტექნოლოგიების გამოყენება ჯანდაცვაზე დახარჯული თანხების რაოდენობას მნიშვნელოვნად შეამცირებს, რადგან მათი დახმარებით დაავადებების პრევენცია გამარტივდება და მკურნალობისთვის სერიოზული თანხების მობილიზების საჭიროება შემცირდება.

მართალია, თანამედროვე სამყაროში სხვადასხვა სერვისი და მომსახურება იაფდება, მაგრამ განათლების ღირებულება მნიშვნელოვნად იმატებს.

„მეოცე საუკუნის უდიდესი მოვლენა ფაქტებისა და სინამდვილის რადიკალური დამხობაა. სახელმწიფოთა ტექნოლოგიების, პოლიტიკისა და ეკონომიკის სიმდიდრე, რომელიც მატერიალური ფორმით არის მოცემული, მნიშვნელობასა და ღირებულებას სწრაფად კარგავს. გონების ძალა საგნების ძლიერებაზე დომინირებას იწყებს,“ - ჯორჯ ჯილდერი, ტექნოლოგიების ექსპერტი.

ცოდნის ღირებულების ზრდის ერთ-ერთი აშკარა მაგალითი თვითმართვადი ავტომობილების ინდუსტრიაა, რომელში დასაქმებული თითოეული ნიჭიერი ადამიანის გასამრჯელო 10 მილიონ დოლარს უტოლდება. აღნიშნული ანაზღაურების მისაღებად კი ახალგაზრდებს განსაკუთრებული და გენიალური უნარების გამოვლენა არ სჭირდებათ. მათ მომავლის პროფესიებისთვის საჭირო ცოდნა და გამოცდილება უნდა გააჩნდეთ. ადამიანები, რომლებიც ახალ ცოდნას სწრაფად ითვისებენ, მზარდ და მაღალბიუჯეტურ ინდუსტრიაში თავს მარტივად იმკვიდრებენ.

ადამიანები, რომლებიც მთელ დროს მუშაობას უთმობენ, ახალი ცოდნის შეძენაზე კი ნაკლებად ზრუნავენ, რისკ-ჯგუფს მიეკუთვნებიან. ისინი წარმოების ავტომატიზაციასთან ერთად სამუშაო ადგილებს მარტივად დაკარგავენ, ისევე როგორც, ეს 2000-2010 წლებში წარმოებაში მომუშავე მუშების უდიდეს ნაწილს დაემართა, მათი 85% რობოტებმა ჩაანაცვლეს.

ეკონომიკური კიბის ქვედა საფეხურზე მყოფი ადამიანები საკუთარ ადგილს მარტივად კარგავენ, რის კომპენსირებასაც ვერ ახერხებენ, მაშინ როდესაც კიბის სათავეში მოქცეულ დასაქმებულებსა და დამსაქმებლებს ძალიან ბევრი ახალი შესაძლებლობა აქვთ და უპრეცედენტოდ მაღალ ანაზღაურებასაც იღებენ. დასაქმებული ადამიანების მიერ სამსახურის დაკარგვა ვაკანტური ადგილების ნაკლებობით არ არის გამოწვეული. მთავარი პრობლემა კვალიფიციური კადრების დეფიციტია, რომლებიც დაკისრებულ მოვალეობას თავს სრულფასოვნად გაართმევენ.

2015 წელს ამერიკის შეერთებულ შტატებში თანამშრომლების მაძიებელი კომპანიების რეკორდული რიცხვი დაფიქსირდა, მიუხედავად ამისა, იმავე წელს უმუშევარი ადამიანების რიცხვი ამერიკაში 17 მილიონს უტოლდებოდა. დასაქმებული ადამიანების დიდი ნაწილი კი ნახევარ განაკვეთზე მუშაობდა და სრულფასოვანი სამსახურის ძიებაში იყო.

თანამედროვე სამყაროში ცოდნის მაღალი დონე ვალუტის უნიკალურ ნაირსახეობად იქცა. ცოდნა ფულია, რომელიც ღირებულებათა გაცვლისა და შენახვისთვის საუკეთესო მედიუმს წარმოადგენს. თუმცა ფულისგან განსხვავებით ცოდნის გაცემა მის დაკარგვას არ ნიშნავს. რაც უფრო მეტ ცოდნას გასცემთ, მით მეტად გახსოვს ის, რაც გაეცით, უკეთ იგებთ იმას, რაც იცით, გონებაში ახალი იდეები გებადებათ და საკუთარი იდენტობის აღმოჩენასაც მარტივად ახერხებთ.

ცოდნის გადაცემა თავისუფალი და მოქნილი პროცესია. მისი ღირებულება დროსთან ერთად იზრდება. ცოდნა ბევრი ისეთი რამის შეძენაში გეხმარებათ, რასაც ფულით ვერ იყიდით. მისი დახმარებით ჯანსაღ, ნამდვილ ურთიერთობებს ამყარებთ და ბედნიერებასაც აღწევთ. ცოდნა საკუთარი მიზნების სწრაფად მიღწევაშიც გეხმარებათ, ის თქვენი ტვინის ფუნქციებს აუმჯობესებს. ცოდნის შეძენა სახალისო და საინტერესო პროცესია. მისი დახმარებით თქვენი მეტყველების უნარი უმჯობესდება და თქვენთან ურთიერთობა ყველასთვის სასიამოვნოა. ცოდნა ისეთ ადამიანებთან ურთიერთობის საშუალებას გაძლევთ, რომელთა არსებობის შესახებ არაფერი იცოდით. თქვენ სამყაროს ათასობით ადამიანის პერსპექტივიდან ხედავთ, რაშიც თქვენი მრავალმხრივი გამოცდილება და სიბრძნე გეხმარებათ.

„თანამედროვე სამყაროში მოვლენები ძალიან სწრაფად ვითარდება, ყველაფერი მოძრაობს და ინფორმაცია მარტივად ვრცელდება, კითხვა კი სიმშვიდის მოპოვებასა და ახალი პერსპექტივის აღმოჩენაში მეხმარებოდა, რაც ჩემთვის შეუფასებელი სიმდიდრე იყო. ვერ ვიტყვი, რომ ამ აღმოჩენების წყალობით მე უკეთეს პრეზიდენტად ვიქეცი, მაგრამ მათი დახმარებით 8 წლის მანძილზე ბალანსის შენარჩუნებას ვახერხებდი. ეს ადამიანს ძნელად ეძლევა და შემდეგ არასდროს ტოვებს,“ - ბარაკ ობამა.

6 უმთავრესი უნარი ახალი ცოდნის ეკონომიკის დასაუფლებლად

„21-ე საუკუნეში გაუნათლებლები არ იქნებიან ადამიანები, რომლებიც ვერ კითხულობენ ან ვერ წერენ, ისინი იქნებიან ადამიანები, რომლებიც ვერ სწავლობენ, ვერ ივიწყებენ ნასწავლს ან ვერ ანაცვლებენ მას ახალი ცოდნით,“ - ალვინ ტოფლერი.

ყურადღებით გაეცანით იმ 6 მთავარ უნარს, რომელიც ახალი ცოდნის ეკონომიკის დაუფლებაში დაგეხმარებათ

  • დროის შესაფერისი ცოდნის იდენტიფიცირება

ცოდნის ღირებულება სტატიკური არ არის. ის საზოგადოებრივ შეხედულებებთან ერთად იცვლება. ახალი ტექნოლოგიების გაჩენა მნიშვნელოვნად ამცირებს იმ ადამიანების რიცხვს, რომლებიც მათთან მუშაობის შესაბამის უნარებს ფლობენ, რაც მსგავსი ტიპის ცოდნის ღირებულებას ზრდის. ადამიანების უმეტესობა სწრაფად ითვისებს ახალ ცოდნას, რადგან მაღალი ანაზღაურების მიღების სურვილი აქვს. ცოდნის დაგროვება კი მის ფასს კვლავ ამცირებს.

  • ცოდნის სწრაფად დაუფლება

შესაძლებლობათა ფანჯარა ყოველთვის ცოტა ხნით იღება და სწრაფად იხურება. ადამიანს ცოდნის სწრაფად ათვისების უნარი უნდა ჰქონდეს. მენტალური მოდელების გაგებისა და გამოყენების შესაძლებლობა თქვენ ახალ გარემოებებთან ადაპტირებაში ძალიან დაგეხმარებათ. მენტალური მოდელების გამოყენება თუ შეგიძლიათ, თქვენ ნებისმიერ სფეროში შეძლებთ ცოდნის სწრაფად დაგროვებას. ახალი მასალის ათვისებისთვის თქვენ ფუნდამენტური ცოდნა გჭირდებათ, რომელიც სწავლისთვის საჭირო ძირითადი უნარებით მოგამარაგებთ.

  • საკუთარი უნარებისა და შესაძლებლობების სხვებისთვის გაზიარება

ერთი და იმავე უნარების მქონე ადამიანებს ხშირად ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავებული თანამდებობები უჭირავთ და მათი შემოსავლებიც მნიშვნელოვნად განსხვავდება. თქვენ აუცილებლად უნდა გქონდეთ საკუთარი შესაძლებლობების გაზიარების უნარი, რათა სხვები მათ მნიშვნელობაში დაარწმუნოთ. ადამიანების დიდი ნაწილი მთელ თავის დროს ტექნიკური უნარების განვითარებაზე ხარჯავს, თუმცა კომუნიკაციის უნარი ძალიან სუსტი აქვს, რაც მათ საკუთარი შესაძლებლობების რეალიზაციის საშუალებას ნაკლებად აძლევს.

  • ცოდნის ფულად გადაქცევა და სასურველი შედეგის მიღწევა

ცოდნის დახმარებით მაღალი შემოსავლის მიღების ძალიან ბევრი გზა არსებობს. თქვენ შეგიძლიათ მაღალანაზღაურებადი სამსახური იშოვოთ, საკუთარი ბიზნესი წამოიწყოთ, გაყიდნოთ თქვენი ცოდნა, როგორც მომსახურე პერსონალმა, გახდეთ კარგი რეპუტაციის მქონე მოაზროვნე, რომელიც ლიდერული თვისებებით გამოირჩევა.

  • სწავლაში წარმატებული ინვესტიციის განხორციელება

თითოეულ ჩვენგანს აუცილებლად ესაჭიროება სპეციფიკური უნარის განვითარება, რომლის დახმარებითაც საკუთარი ფინანსური შესაძლებლობების ფარგლებში ონლაინ კურსების, სასერთიფიკატო პროგრამებისა და სახელმძღვანელოების შერჩევას სწორად შეძლებს. სწავლაში წარმატებული ინვესტიციის განსახორციელებლად აუცილებელია რისკის მენეჯმენტის, ფინანსური ოპერაციების რისკისგან დაზღვევისა და დივერსიფიკაციის სტრატეგიების ცოდნა.

  • ცოდნის დაუფლების უნარის განვითარება

ცოდნის დაუფლების უნარის განვითარება მასალის სწრაფად ათვისებაში გვეხმარება. როდესაც ადამიანი ერთი წიგნის წაკითხვას ერთ კვირას ანდომებს, ის 30%-ით უსწრებს იმ ადამიანს, რომელიც ერთ წიგნს 10 დღის განმავლობაში კითხულობს. სწრაფად ათვისების უნარის განვითარება ძალიან მნიშვნელოვანია, რათა დროის შესაფერისი განათლების მიღება შევძლოთ.

ცოდნის შეძენისთვის აუცილებელია სიზარმაცეზე უარის თქმა და მოტივაციის მაქსიმალურად გაზრდა. „იცხოვრეთ ისე, თითქოს დღეს თქვენი ცხოვრების უკანასკნელი დღეა, მაგრამ ისწავლეთ ისე, როგორც უკვდავმა,“ - მაჰათმა განდი.

წარმატებული მეწარმე ბენ კლარკი 5 წლის განმავლობაში ყოველდღიურად დილის 7 საათიდან 9-ის ნახევრამდე მთელ დროს მეცადინეობას უთმობდა. შვილის დაბადების შემდეგ კი ის თავის დილის საათებს მთლიანად ბავშვთან ურთიერთობისთვის იყენებდა. ადამიანების უმეტესობა შვილების გაჩენის შემდეგ მნიშვნელოვნად იცვლის ცხოვრების წესს. ბენ კლარკმა სამუშაო საათების რაოდენობა შეამცირა, თუმცა სწავლას კვლავინდებურად დიდ დროს უთმობდა. ის ყოველდღიურ რეჟიმში ნაკლებს მუშაობდა, თუმცა საკუთარი კარიერისთვის გაცილებით მეტს აკეთებდა, ვიდრე ოდესმე. სწავლის დახმარებით მან იმაზე მეტის გაკეთება შეძლო, ვიდრე საკუთარ საწარმოში ყოველდღიური შრომით ახერხებდა. თუ ცოდნის შეძენა გსურთ, თავის გამართლებას ნუ დაიწყებთ. სწავლისთვის დღეში 15 წუთის გამოყოფით, წლის განმავლობაში 100 საათს ცოდნის შეძენას დაუთმობთ, რაც თქვენს პროფესიონალურ წინსვლას მნიშვნელოვნად დააჩქარებს.

თანამედროვე სამყაროში ცოდნა ფუფუნება არ არის, ის აუცილებლობად იქცა, რის გამოც ჩვენს თავს სწავლაზე უარის თქმის უფლებას ვეღარ მივცემთ. მსოფლიოში ყველაზე დაკავებული და წარმატებული ადამიანები ცოდნის შეძენისთვის დღეში სულ ცოტა ერთ საათს მაინც ხარჯავენ. ამის გაკეთება თქვენც შეგიძლიათ. ყოველთვის გამონახეთ დრო სწავლისთვის, მაშინაც კი, როდესაც ძალიან დაკავებული ხართ. სწავლისთვის განკუთვნილი დრო ყოველთვის მაქსიმალურად გამოიყენეთ და ყურადღების გაფანტვისგან თავი დაიზღვიეთ. სწავლის დროს სპეციალური ტექნიკები შეიმუშავეთ, რომელთა დახმარებით წაკითხული ინფორმაციის დამახსოვრებას მარტივად შეძლებთ.

წარმატებული ადამიანების მთავარი საიდუმლო მათ მდგრად და სტაბილურ განვითარებაშია. ისინი ყოველთვის თანმიმდევრულად მოქმედებენ და საკუთარ არჩევანს არასდროს ღალატობენ.

მომზადებულია mediu​m.com-ის მიხედვით

თარგმნა ია ნაროუშვილმა

შეიძლება დაინტერესდეთ

,,თუკი თავად მშობელი 24/7-ზე სმარტფონით ხელშია, ძალიან რთული იქნება ბავშვის ან მოზარდის დარწმუნება, რომ სხვა სახის აქტივობა უფრო საინტერესო და სასარგებლოა''

,,თუკი თავად მშობელი 24/7-ზე სმარტფონით ხელშია, ძალიან რთული იქნება ბავშვის ან მოზარდის დარწმუნება, რომ სხვა სახის აქტივობა უფრო საინტერესო და სასარგებლოა''

რა უარყოფითი და დადებითი მხარეები აქვს კომპიუტერულ თამაშებს და რა ფსიქოლოგიური პრობლემების წინაშე აყენებს მოზარდებს ვირტუალურ სამყაროში დიდი დროის გატარება? - ამ საკითხებზე ​MomsEdu.ge - ს კლინიკური ნეიროფსიქოლოგი მაია მაჭავარიანი ესაუბრა. 

- დღესდღეობით, ბავშვები ძალიან დროს ატარებენ გაჯეტებთან, თამაშობენ კომპიუტერულ თამაშებს. რა ნეგატიურ ზეგავლენას ახდენს ეს ბავშვების ფსიქიკაზე?

- კომპიუტერული თამაშები დღეს, გართობის ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ფორმაა. ამ სახით განტვირთვას ასევე ძლიერ შეუწყო ხელი არსებულმა ეპიდვითარებამ და იზოლაციის აუცილებლობამ. სახლის პირობებში უფრო რთულია მოძრავი თამაშების ორგანიზება და ზოგჯერ შეუძლებელიც კი, შეზღუდული სივრცის გამო. 

რაც შეეხება ნეგატიურ ზეგავლენას, ამ მხრივ დღეისათვის უკვე ბევრი კვლევის მონაცემი მოგვეპოვება. თუკი შედარებით ადრეული კვლევები ფოკუსირებული იყო კომპიუტერული თამაშებისა და აგრესიის კვლევაზე, უკანასკნელი წლების მონაცემები, ძირითადად ეხება ეკრანთან გატარებული დროის (ამ შემთხვევაში ითვლება, ტელევიზორიც, სმარტფონიც და ნებისმიერი სხვა ეკრანიც) ზეგავლენას ბავშვის და მისი ფსიქიკის განვითარებაზე. 

პირველი რაც უნდა აღინიშნოს, ეს არის დიდი ხნით უმოძრაოდ ჯდომა ეკრანთან. მოძარაობა ბავშვის განვითარების უმნიშვნელოვანესი პირობაა. განსაკუთრებული დატვირთვა, ფიზიკურ აქტივობას აქვს 3 წლამდე ასაკში, სწორედ ამიტომ ამ ასაკის ბავშვებისთვის, ეკრანთან ყოფნა არ არის რეკომენდებული. 

3 წლიდან დასაშვებია მხოლოდ შეზღუდული დროით ეკრანთან ურთიერთობა, ხოლო 6-12 წლის ასაკში არ არის რეკომენდებული მიყოლებით 1 საათზე მეტი ჯდომა ეკრანთან. 

საქმე ის გახლავთ, რომ ფიზიკური აქტივობა პირდაპირ ზეგავლენას ახდენს თავის ტვინის განვითარებაზე და შესაბამისად, მნიშვნელოვნად განაპირობებს ფსიქიკურ განვითარებასაც. სივრცის შესწავლა, რეალურ ობიექტებთან ურთიერთობა სრულიად სხვა გამოცდილებაა და ააქტივებს თავის ტვინის ბევრად მეტ უბანს, ვიდრე ვირტულური რეალობა, რაც უმნიშვნელოვანესია ფსიქიკის ჯანმრთელი განვითარებისათვის. 

აქვე აღვნიშნავდი იმ ფიზიკურ პრობლემებს, რასაც იწვევს კომპიუტერთან ან სმარტფონთან განსაკუთრებით დიდი დროის გატარება ეს გახლავთ ჭარბი წონა, რაც გამოწვეულია ფიზიკური აქტივობის შეზღუდვით და საგრძნობლად გახშირებული ახლომხედველობა. რაც შეეხება, თავის ტვინის განვითარებას და ფსიქიკას. სამეცნიერო კვლევების მონაცემების თანახმად, კომპიუტერული თამაშები, არა მხოლოდ ახდენენ ზეგავლენას თავის ტვინზე, არამედ თავის ტვინის სტუქტურასაც კი ცვლიან!

- ამბობენ, რომ ზოგიერთი თამაში, პირიქით პოზიტიურად აისახება ბავშვის გონებრივ განვითარებაზე. კონკრეტულად რა დადებითი მხარეები შეიძლება ჰქონდეს თამაშებს?

- ყველაზე ხშირად კომპიუტერული თამაშების მიმართ გვხვდება ორნაირი დამოკიდებულება. ან არარეალისტურად დადებითი, ან ხდება ამ სახის აქტივობის დემონიზირება. რეალობა ის არის, რომ მედალს, როგორც ყოველთვის, ორი მხარე აქვს. ნამდვილად არსებობს თამაშები, რომლებიც აუმჯობესებს ისეთ ფსიქიკურ ფუნქციებს, როგორიცაა ყურადღება, მუშა მეხსიერება, გარკვეული ამოცანების გადაწყვეტა. ამ შემთხვევაში, კვლევების მონაცემებით, მოთამაშეები განსხვავდებიან არამოთამაშეებისგან, არა მხოლოდ ფსიქიკური მონაცემებით, არამედ მათი თავის ტვინის აქტივობაც მნიშვნელოვნად განსხვავდება. 

უფრო მეტიც, არსებობს, თერაპიული მიზნით შექმნილი თამაშები, რომელთა დანიშნულებაა ფსიქიკური ფუნქციების განვითარების სიმულირება. ოღონდ აქ უნდა ხაზგასმით აღინიშნოს, რომ ასეთი სახის თერაპია ყოველთვის მიმდინარეობს სხვა მეთოდებთან კომბინაციაში და მხოლოდ კომპიუტერული თამაშებით არ შემოიფარგლება. 

რატომ ხდება ასე? - საქმე ის გახლავთ, რომ ვირტულურად მიმდინარეობს ძალიან სპეციფიკური უნარების გავარჯიშება და მათი გადატანა რეალურ ცხოვრებაში ძალიან შეზღუდულია. რაც ნიშნავს იმას, რომ ხშირად მოთამაშეს შეუძლია საათზე მეტიც კი იყოს ყურადღებით, თამაშის პირობებში, მაგრამ რეალურ ცხოვრებაში ამ ხნის მანძილზე კონცენტრირება სხვა სახის სტიმულებზე არ შეეძლება. ეს ეხება მეხსიერებასაც და სხვა ფუნქციებსაც. 

საერთო ჯამში, შეიძლება ითქვას, რომ თუ მოხდება სწორი თამაშების შერჩევა, შესაბამისი კონტროლი (დროის თვალსაზრისით) და ბავშვის ხელშეწყობა, არ შემოიფარგლოს მხოლოდ ამ სახის გასართობით, რათა არ მოხდეს ინტერესების შევიწროვება, მხოლოდ ვირტუალური რეალობით, ამ აქტივობასაც შესაძლებელია გარკვეული დადებითი ზეგავლენა ჰქონდეს.

- გაჯეტებზე დამოკიდებული ბავშვები ნაკლებად ურთიერთობენ რეალურ მეგობრებთან და ვირტუალურ სამყაროში არიან მოქცეულნი. რა ფსიქოლოგიური პრობლემები შეიძლება შეუქმნას ამან ბავშვებს მომავალში, როდესაც იძულებულნი იქნებიან სოციუმში იყვნენ?

- ცნობილია, რომ კომპიუტერული თამაშები შესაძლოა იწვევდნენ დამოკიდებულებას (ნივთიერებაზე დამოკიდებულების მსგავსად), რაც უფრო მეტად გვხვდება სასკოლო ასაკის ბავშვებთან და მოზარდებთან (ასევე ზრდასრულ პირებთანაც). ეს ფენომენი არის ცნობილი ინტერნეტ თამაშების აშლილობის სახელით- “Internet gaming disorder.”

დამოკიდებულების შემთხვევაში, თავის ტვინში ზიანდება დაჯილდოვების სისტემა. იცვლება იმ სტრუქტურების ფუნქციონირება, რომლებიც უზრუნველყოფს ისეთ ფუნქციებს, როგორიცაა მოტივაცია, სიამოვნების მიღება, ახალი ქცევის დასწავლა. შესაბამისად, იცვლება ქცევაც, ბავშვი იღებს სიამოვნებას ამ სახის აქტივობით, მოტივირებულია მხოლოდ ეს მოქმედება განახორციელოს და ძალიან უჭირს ახალი უნარ-ჩვევების ათვისება და სხვა ინტერესების გაჩენა. 

კომპიუტერული თამაში სიამოვნების ნეიროტრანსმიტერის დოფამინის გამოყოფას უწყობს ხელს, მსგავსი ეფექტი აქვს სტიმულანტების ინტრავენურ შეყვანასაც, როგორიცაა ამფეტამინი, რაც თავის მხრივ იწვევს იმას, რომ ამ ნივთიერების ბუნებრივი გამოყოფა (კომპიუტერული თამაშის გარეშე) იკლებს. შესაბამისად, თამაშის გარეშე ბავშვს ან მოზარდს აქვს დაქვეითებული გუნება-განწყობილება და ბუნებრივია, ეს ამძაფრებს ლტოლვას თამაშის მიმართ. თამაშებზე ადიქცია აღწერილია სადიაგნოსტიკო და დაავადებათა სახელმძღვანელოებში „Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5)“ და „11th Revision of the International Classification of Diseases (ICD-11)“.

ასეთი მდგომარეობა ხასიათდება შემდეგი პრობლემებით:

  • ინტერესთა შევიწროვება - აინტერესებს მხოლოდ თამაში;
  • ატარებს ძალიან დიდი დროს კომპიუტერთან- ათენებენ ღამეებს;
  • აღკვეთის მდგომარეობის განვითარება - გაღიზიანება, შფოთვა, აგრესია, როდესაც არ აქვთ წვდომა თამაშზე (არ აქვს მნიშვნელობა რა მიზეზით);
  • ტოლერანტობა - კომპიუტერთან სულ უფრო მეტი დროის გატარების მოთხოვნილება;
  • ტყუილები და უპასუხისმგებლობა - მალავენ რამდენი ხანი ითამაშეს, არ ასრულებენ სხვა ვალდებულებებს (მეცადინეობა, პირადი სივრცის მოწესრიგება);
  • თამაშის გამოყენება შვების მიღების მიზნით, თუ ბავშვი არის ცუდ ხასიათზე, განაწყენდა, გაუცრუვდა იმედები;
  • კარგავენ მეგობრებს, უცივდებათ ახლობლებთან ურთიერთობა, რადგან მხოლოდ ამ ინტერსით არიან შეპყრობილნი.

- რას ურჩევდით მშობლებს, როგორ მიუდგნენ შვილებს ასეთ დროს?

- რიგ ქვეყნებში, მაგალითად, ჩინეთი, სამხრეთ კორეა, აღნიშნული მდგომარეობა უკვე განიხილება, როგორც დამოკიდებულების სახე და შესაბამისად, არსებობს თერაპიული პროგრამებიც.

დახმარების ყველაზე კარგი გზა არის პრევენცია. მშობლის ამოცანა არის ბავშვის ეკრანთან გატარებული დროის და შინაარსის კონტროლი. ეს ეხება არა მხოლოდ თამაშებს, არამედ სოციალურ ქსელებსაც. რადგან ემოციური ინტელექტის განვითარებისათის ბავშვს სჭირდება რეალური სიტუაციები და არა ვიტუალური პლატფორმა. 

მშობელმა უნდა უზრუნველყოს მრავალფეროვანი გარემო და შესთავაზოს გართობის სხვა ალტერნატივები. ძალიან მნიშვნელოვანია პირადი მაგალითი, თუკი თავად მშობელი 24/7-ზე სმარტფონით ხელშია, ძალიან რთული იქნება ბავშვის ან მოზარდის დარწმუნება რომ სხვა სახის აქტივობა უფრო საინტერესო და სასარგებლოა. ბავშვები სწავლობენ მოდელირებით, ამიტომ პირველ რიგში მშობლებმა უნდა მივცეთ ჯანსაღი ცხოვრების წესის მაგალითი. ფიზიკური აქტივობა და გარე სივრცეში გართობა (მათ შორის მშობლებთან ერთად) უნდა იყოს ბავშვის ცხოვრების აუცილებელი ნაწილი. 

განვითარებულ ქვეყნებში არის ძალიან კარგი ტრენდი ,,დიჯითალ დეტოქსი“, როდესაც შაბათ-კვირას მთელი ოჯახი ატარებს გაჯეტების გარეშე. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ამის გათვალისწინება, დღეს, როდესაც ძირითადმა საქმიანობამ და სწავლა-განათლებამაც ვირტუალურ სოვრცეში გადაინაცვლა, დატვირთვა თვალებზე, უმოძრაობა დიდი გამოწვევა გახდა. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მშობლემა უზრუნველყონ ეკრანის გარეშე გართობა და ფიზიკური აქტივობა.

იმ შემთხვევაში, თუ ბავშვს უკვე უვლინდება ზემოთ ჩამოთვლილი ქცევითი პრობლემები, საჭიროა მივმართოთ სპეციალიტს და გავიაროთ კონსულტაცია.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

წაიკითხეთ სრულად