მშობლები თინეიჯერი შვილების ხასიათის ცვლილებებს მარტივად ამჩნევენ. მოზარდის ასაკის მატებასთან ერთად მისი ქცევებიც იცვლება. ის ხშირად გამოხატავს უკმაყოფილებას, თვალებს გაბრაზებით ატრიალებს, ამბობს, რომ ყველაფრით დაიღალა. მიუხედავად იმისა, რომ მშობლები თინეიჯერი შვილებისგან მსგავსი ტიპის ქცევებს ისედაც ელიან, აღნიშნულ პრობლემასთან გამკლავება მათ ძალიან უძნელდებათ. მოზარდის ხასიათის მოულოდნელი ცვალებადობა მშობლებს საგონებელში აგდებს. მსგავსი ქცევა მათ გაღიზიანებასაც კი იწვევს. ბევრმა მათგანმა არ იცის, როგორ მოიქცეს, როდესაც 2 წუთის წინ აბსოლუტურად მშვიდი თინეიჯერი მოულოდნელად ყვირილს იწყებს და მრისხანებას ვერ მალავს. თინეიჯერს ბრაზის დაძლევაში რომ დაეხმაროთ, მის მრისხანებას, პირველ რიგში, თავად უნდა გაუმკლავდეთ. თქვენი დამოკიდებულება ძალიან ბევრ რამეს ცვლის. თუ შვილს მხარდაჭერას გამოუცხადებთ, თქვენ მის საუკეთესო მეგობრად იქცევით, თუ შეცდომას დაუშვებთ, თქვენ შორის სიახლოვე გაქრება.
რა განსხვავებაა შფოთვასა და ბრაზს შორის?
თინეიჯერები ყოველდღიურად შფოთავენ. მღელვარება მოზრდილებს იმდენად ხშირად ახასიათებთ, რომ მშობლები ბრაზსაც ხშირად უბრალო გაღიზიანების ან შიშის გამოხატულებად თვლიან. სინამდვილეში შფოთვა და სიბრაზე ერთმანეთისგან ძალიან გასხვავდება. შფოთვა მომავლის გამო ღელვას, ცუდ წინათგრძნობას ან ძლიერ შიშს უკავშირდება. ბრაზს კი უკვე მომხდარი ფაქტი იწვევს, რომელიც თინეიჯერს არ მოსწონს. როდესაც რომელიმე მოვლენა მის მოლოდინებს არ ამართლებს, მოზარდს ბრაზის გრძნობა იპყრობს. თუ თქვენს შვილს გამოცდა აქვს ჩასაბარებელი, რის გამოც მას ხასიათი ხშირად ეცვლება და მღელვარება ეტყობა, ეს შფოთვის გამოვლინებად უნდა ჩათვალოთ. თუ მან გამოცდა უკვე ჩააბარა და საშინელ ხასიათზეა, ყველას უბრაზდება, ეჩხუბება ან უყვირის, ე.ი. ამ გზით ის ბრაზის გამოხატვას ცდილობს, რადგან გამოცდის შედეგებით უკმაყოფილოა. შფოთვის მაღალი ხარისხი თინეიჯერებს ხასიათს მარტივად უფუჭებს, რის გამოც მათ ბრაზი ადვილად იპყრობთ. შესაძლოა, შფოთვა და ბრაზი ერთობლივადაც გამოვლინდეს, ან სიბრაზე ძლიერი შფოთვის შედეგიც იყოს.
რატომ შფოთავენ თინეიჯერები ხშირად?
მოზრდილობის ასაკი შფოთვის, შიშისა და ფრუსტრაციის ხშირ შეგრძნებასთან ასოცირდება. თინეიჯერებმა არ იციან, რა მოუხერხონ საკუთარ განცდებს, რომლებიც საკმაოდ მრავალფეროვანი და ნეგატიური ბუნებისაა, რის გამოც ისინი ბრაზით ივსებიან. ორგანიზმში მიმდინარე ფიზიოლოგიური ცვლილებები მოზარდების ხასიათზე ძალიან დიდ გავლენას ახდენს. ჰორმონალური ცვლილებები თინეიჯერებს არამყარ განწყობას უყალიბებს. ისინი უფრო მეტად ექსპრესიისკენ არიან მიდრეკილები, ვიდრე რეფლექსიისკენ. შუბლისწინა კორტექსი, რომელიც გადაწყვეტილების მიღების, ანალიზის, განსჯისა და დაგეგმვის უნარების განვითარებაზეა ორიენტირებული, თინეიჯერებს სრულად ჩამოყალიბებული არ აქვთ, რის გამოც რაციონალურ აზროვნებას ემოციური ფონი ადვილად ძალავს.
მოზარდებს ყოველდღიურად უამრავი პრობლემის გადაჭრა უხდებათ. ისინი სკოლაში სწავლობენ, საშინაო დავალებებს ამზადებენ, გამოცდებს აბარებენ, იძენენ და კარგავენ მეგობრებს, უყვარდებათ, ემზადებიან სერიოზული ცხოვრებისეული ცვლილებებისთვის, ფიქრობენ, რომელ უნივერსიტეტში გააგრძელებენ სწავლას, რა პროფესიას აირჩევენ და ა.შ. ყველა ამ ამოცანის შესრულება მათთვის ძალიან დამღლელი და ამაღელვებელია.
თინეიჯერებს ხშირად აქვთ შეგრძნება, რომ მათი არავის ესმის. ისინი მეტი თავისუფლებისკენ ისწრაფვიან. როგორც წესი, მოზარდებს ცუდად სძინავთ. თინეიჯერები ცდილობენ გადაწყვეტილებები დამოუკიდებლად მიიღონ და ავტონომიურობას მიაღწიონ. თუ თინეიჯერი შვილი გყავთ და მას რეგულარულად მიუთითებთ, თუ რა უნდა აკეთოს, ზედმეტი რჩევებით თავს აბეზრებთ და მის გადაწყვეტილებებს პატივს არ სცემთ, თქვენ მასზე ნეგატიურად ზემოქმედებთ.
ბრაზი ნეგატიური მოვლენა არ არის
ბრაზი სავსებით ნორმალური მოვლენაა. ის ადამიანის ბუნებრივი რეაქციაა გარკვეულ გარემოს გამაღიზიანებელზე. თუ თინეიჯერი სიბრაზეს გამოხატავს, ეს იმას ნიშნავს, რომ მას რაღაც აკლია ან რაიმე მიზნის მიღწევა სურს. შესაძლოა, მოზარდი გულნატკენია, თავს უსაფრთხოდ ვერ გრძნობს, ძალა გამოეცალა, ყურადღება აკლია და ა.შ. ბრაზი პრობლემად არ უნდა აღიქვათ. მთავარია, თუ რა ფორმით გამოხატავს თინეიჯერი სიბრაზეს. ბრაზი ემოციაა, აგრესია კი ქცევის ნეგატიური ფორმა. თუ მოზარდი თავის ემოციებზე ხმამაღლა საუბრობს და მათთან გამკლავებას ცდილობს, ეს სავსებით ნორმალურია და მას დახმარება უნდა გაუწიოთ, მაგრამ თუ ის ბრაზის გამოხატვას ნივთების დაზიანებით, ხმამაღალი ყვირილითა და არაადეკვატური ქცევით ცდილობს, ე.ი. სერიოზული პრობლემის წინაშე დგახართ.
უკონტროლო სიბრაზე ფსიქიკურ პრობლემებზე მიანიშნებს
თუ თქვენს თინეიჯერ შვილს ბრაზის გამოხატვის უჩვეულო ფორმები აქვს, მაგ. სხვა ადამიანზე ძალადობა, ჩხუბი, თვითდაზიანებების მიყენება, ე.ი. მას ფსიქიკური პრობლემები აქვს. თუ სიბრაზე მხოლოდ მოზარდის პრობლემა არ არის და ის მთელ თქვენს ოჯახზე ვრცელდება, თუ სახლში გამუდმებით სტრესული და დაძაბული ატმოსფეროა, აუცილებლად მიმართეთ ფსიქოლოგს, რათა დახმარება გაგიწიოთ. როგორც წესი, მსგავს პაციენტებთან ფსიქოლოგები კოგნიტურ-ბიჰევიორული თერაპიით მუშაობენ. ბრაზი იშვიათ შემთხვევებში დეპრესიის ან ბიპოლარული აშლილობის ერთ-ერთი ნიშანი შეიძლება იყოს. მსგავს შემთხვევაში მოზარდს ფსიქიატრის დახმარებაც დასჭირდება.
როგორ უნდა დაეხმაროთ თინეიჯერ შვილს ბრაზის დაძლევაში?
თინეიჯერი შვილი თუ გყავთ და მის სიბრაზესთან გამკლავება გიძნელდებათ, ქვემოთ შემოთავაზებული რჩევები ყურადღებით წაიკითხეთ. მათი მეშვეობით მოზარდის სიბრაზის ხარისხს და სიხშირეს მნიშვნელოვნად შეამცირებთ, რაც მას ბრაზის დაძლევაში დაეხმარება.
• არ იყვიროთ - ძალიან რთულია სიმშვიდის შენარჩუნება, როდესაც თქვენი თინეიჯერი შვილი ხმამაღლა გიყვირით ან შეურაცხყოფას გაყენებთ. თუ თქვენ საპასუხოდ ყვირილს დაიწყებთ და ხმას აიმაღლებთ, მის ბრაზს გააათკეცებთ. ამის ნაცვლად, უმჯობესია ხმას დაუწიოთ და მოზარდს მშვიდად გაესაუბროთ. სავარაუდოდ, ისიც მალევე დამშვიდდება, რადგან ემოცია გადამდებია.
• მოაწყვეთ შესვენება - თუ ხვდებით, რომ ვითარება ძალიან დაიძაბა, ცოტა ხნით გაისეირნეთ. შვილთან კამათი შეწყვიტეთ და უთხარით, რომ აჯობებს, სხვა დროს დაილაპარაკოთ. მას დამშვიდებისკენ მოუწოდეთ და აუხსენით, რომ მშვიდ ვითარებაში ერთმანეთის გაგებას უკეთ შეძლებთ. აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით მოზარდის აზრიც მოისმინეთ.
• მოუსმინეთ შვილს - მართალია, მშობლების დიდი ნაწილი ყოველდღიური მძიმე შრომისგან ძალიან გადაღლილია და სკოლის დრამატული ისტორიების მოსასმენად დრო არ აქვს, მაგრამ თინეიჯერი შვილის პრობლემებს აუცილებლად უნდა მოუსმინოთ. თუ მას ეტყვით, რომ რასაც ის ამბობს, არასერიოზულია და აჯობებს დაივიწყოს, ძალიან დიდ შეცდომას დაუშვებთ. მოზარდი თავს შეურაცხყოფილად და დამცირებულად იგრძნობს. მის გრძნობებსა და განცდებს სათანადო მნიშვნელობა უნდა მიანიჭოთ. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ თქვენს შვილს ყველაფერში უნდა დაეთანხმოთ, რასაც გეუბნებათ. შეგიძლიათ, შეეკამათოთ კიდეც. მთავარია, აგრძნობინოთ, რომ საკითხი, რომელზეც ის განსაკუთრებით ღელავს, მართლაც მნიშვნელოვანია.
• შვილს ემოციების გამოხატვის ღირსეული მაგალითი მიეცით - არ აქვს მნიშვნელობა, რას ასწავლით თქვენს მოზარდ შვილს. თუ საკუთარი ქცევით საპირისპიროს ამტკიცებთ, ბრაზის გამოხატვისას აგრესიული ხართ და ყველას ეჩხუბებით, მაშინ თქვენი შვილიც ასევე მოიქცევა. როდესაც ბრაზობთ, ეცადეთ შეძლებისდაგვარად მშვიდი იყოთ. თქვენი ქმედება თქვენს სიტყვებს ყოველთვის გადაწონის. ეცადეთ, შვილისთვის იდეალური მაგალითი იყოთ.
• მოზარდს მცირეწლოვანი ბავშვივით ნუ მოექცევით - თინეიჯერს ისე უნდა მოექცეთ, როგორც ზრდასრულ და ჩამოყალიბებულ ადამიანს. ეს მის ბრაზს დააცხრობს. მბრძანებლური ტონით საუბარი და მითითებების მიცემა შეწყვიტეთ. მას ისე დაელაპარაკეთ, თითქოს თქვენს თანატოლს ესაუბრებოდეთ. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ თინეიჯერს სრული თავისუფლება უნდა მისცეთ. თქვენს სიტყვას ფასი აუცილებლად უნდა ჰქონდეს. როდესაც შვილთან საუბარს დაიწყებთ, აუხსენით, რომ მას ზრდასრულ ადამიანად თვლით, რომელიც ყველაფერს სწორად იგებს, ამიტომ ბავშვივით არ დაელაპარაკებით. მიეცით თქვენს შვილს ნება მეგობრებთან ერთად კინოში თავისუფლად იაროს, გაკვეთილები თავისი ნება-სურვილით და გრაფიკით მოამზადოს. ეს მას პრობლემის დამოუკიდებლად მოგვარებას ასწავლის და განწყობასაც აუმაღლებს.
• დააწესეთ ბრაზის გამოხატვის ზღვარი - თქვენმა თინეიჯერმა შვილმა აუცილებლად უნდა იცოდეს, რომ ბრაზის გამოხატვას თავისი ფორმა აქვს. სხვებისთვის ტკივილის მიყენება, ნივთების დაზიანება და სხვა სახის აგრესიული ქმედებები კატეგორიულად აკრძალეთ.
• შვილს ბრაზის გამოხატვის კონსტრუქციული მეთოდები შესთავაზეთ - ბევრი თინეიჯერი აგრესიას იმიტომ მიმართავს, რომ ბრაზის გამოხატვის ალტერნატიული ფორმების შესახებ არაფერი იცის. ასწავლეთ თქვენს შვილს, რომ ბრაზთან გასამკლავებლად დღიურის წერა, მუსიკის მოსმენა, სპორტული აქტივობით დაკავება ან სწორად სუნთქვა ძალიან კარგი საშუალებებია. მათი დახმარებით მოზარდი მრისხანების დაძლევას მარტივად შეძლებს.
მომზადებულია goodhousekeeping.com-ის მიხედვით
თარგმნა ია ნაროუშვილმა
 (1).jpeg)
