ბავშვის სწორად განვითარებას უშლის თუ არა ხელს, ხშირი შექება ან პირიქით კრიტიკა მშობლების მხრიდან და როგორ დავიჭიროთ ოქროს შუალედი? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა ფსიქოლოგი ნანა ფაცაცია.
- მშობლების მხრიდან შექებაზე მეტად ბავშვების გაკრიტიკება რამდენად ცუდია მათი ფსიქიკისთვის და უშლის თუ არა ხელს განვითარებაში?
- ზოგადად, ძალიან მნიშვნელოვანია ადეკვატური უკუკავშირი მშობლების მხრიდან ბავშვის ქცევაზე. რა თქმა უნდა, უმჯობესია აქცენტი დადებითზე გაკეთდეს, რათა უფრო მეტად განვამტკიცოთ მოზარდის პოზიტიური ქცევა. თუმცა, თუ ბავშვი იქცევა ისე, რომ მშობელს ან უფროს ადამიანს ეს არ მოსწონს, საჭიროა ფაქიზად მივცეთ უკუკავშირი, რასაც, მოდი, კრიტიკას ნუ დავარქმევთ. ავუხსნათ ბავშვს, რატომ არ არის ესა თუ ის ქცევა მისაღები მშობლისთვის, ანუ შედეგზე უნდა იყოს ორიენტირებული ჩვენი უკუკავშირი. მშობლის მხრიდან ყველაზე მნიშვნელოვანია ადეკვატური უკუკავშირი. ჩვენს რეალობაში ხშირად გვესმის მშობლებისგან, გადატვირთული გრაფიკის გამო, გადაღლილებს აღარ ჰყოფნით ენერგია ახსნისთვის, თუმცა აუცილებელია გამოვნახოთ დრო და რესურსი, რომ ბავშვებს კრიტიკის ნაცვლად, ადეკვატური უკუკავშირი მივცეთ. ის, რაც არ მოგვწონს, კი არ გავუკრიტიკოთ, არამედ ვუთხრათ, რატომ არის საზიანო კონკრეტული ქმედება მათთვის და რა შედეგს მისცემს. ამით არჩევანის წინაშე დავაყენებთ, თავად აირჩიონ ქცევა, რომელიც ნაკლებად საფრთხის შემცველი იქნება.
- თუ პირიქით, მეტად აქებენ და ნაკლებად აძლევენ შენიშვნებს, ხომ არ მოვადუნებთ მათ და დავუკარგავთ მოტივაციას, კრიტიკულად შეხედონ საკუთარ თავს?
- ამ შემთხვევაშიც, როდესაც ვამბობთ მეტად შექებას ან მეტად გაკრიტიკებას, ისევ არაადეკვატურ უკუკავშირთან გვაქვს საქმე. მნიშვნელოვანია, რისთვის ვაქებთ ბავშვს. ხშირად იმისთვის ვაქებთ, რაშიც წვლილი არ მიუძღვის, მაგალითად, სილამაზე. იქ, სადაც იზრდებიან ესმით ფრაზები: „რა კარგი ხარ, პრინცესა“, „რა ლამაზი ხარ“ და ა.შ. როდესაც იზრდებიან და გადადიან მიკროსოციუმიდან მაკროსოციუმში (ბაღი, სკოლა და ა.შ.) იქ უკვე იქმნება პრობლემები, რადგან იგივე უკუკავშირს საზოგადოების მხრიდან ვეღარ ხედავენ, რამაც დიდი ზეგავლენა შეიძლება მოახდინოს მათ თვითშეფასებაზე. ბავშვებს აუცილებელია დადებითი უკუკავშირი მივცეთ რაღაცის კეთებისთვის, ეს იქნება სწავლა თუ სხვა რამ. მეტად ან ზედმეტად შექება არასწორია, ყოველთვის მიზანშეწონილია ჩარჩოში, ზომიერების ფარგლებში ადეკვატური რეაქციები.
- როგორ დავიჭიროთ ოქროს შუალედი, შექებასა და კრიტიკას შორის?
- მშობლები კვალდაკვალ უნდა მივყვებოდეთ შვილების ქმედებებს. იმას, რაც ჩვენთვის მიუღებელია და მივუთითებთ, ახსნაც უნდა მოჰყვებოდეს, ეს კი მათ შედეგების გაანალიზების საშუალებას მისცემს. მნიშვნელოვანია ფრაზები, რომლებსაც მშობელი იყენებს კომუნიკაციის დროს. თუ ჩვენ მოკლე ფრაზებს ვიყენებთ, მაგალითად, „არ შეიძლება“, ბავშვს კითხვა უჩნდება, რატომ არ შეიძლება, აუცილებელია დასაბუთებულად ავუხსნათ. ასევე სიტყვა „რატომ“, რომელსაც იყენებენ მშობლები. ხშირად ბავშვს უნდა კონკრეტული რამ, თუმცა არ იცის, რატომ უნდა, შესაბამისად, ამაზე პასუხს ვერ გაგვცემს და მეტ გაუგებრობას შეუქმნის ბავშვს. ასე რომ, არსებობს ფრაზები ეფექტური კომუნიკაციისთვის, რაც მშობლებს დაეხმარება დაიჭირონ ოქროს შუალედი. ჩვენ უნდა ვიყოთ ადეკვატური ანარეკლი შვილების ქმედების.
- რას ურჩევდით მშობლებს, როგორ ასწავლონ შვილებს იყვნენ თავდაჯერებულები და ამასთანავე არ შეწყვიტონ განვითარებაზე ზრუნვა?
- მნიშვნელოვანია ბავშვს და ზოგადად ნებისმიერი ასაკობრივი ჯგუფის ადამიანს, ჰქონდეს ადეკვატური თვითშეფასება. ჯერ დავიწყოთ იმით, თუ რა არის თვითშეფასება, ვინაიდან თავდაჯერებულობა პირდაპირ კავშირშია ამასთან. თვითშეფასება არის ინდივიდის სუბიექტური წარმოდგენა საკუთარ თავზე, უნარებზე, თვისებებზე. ეს ყალიბდება ზუსტად იმ უკუკავშირებით, რაზეც ზემოთ ვისაუბრეთ, ეს იქნება საკუთარი თავისგან, ოჯახისგან, მეგობრებისგან, თუ ნებისმიერი იმ სოციუმისგან მიღებული უკუკავშირი, სადაც უწევს ყოფნა, ასე ყალიბდება ადამიანის თვითშეფასება. შესაბამისად, ადრეული ასაკიდან უნდა ჩაეყაროს საფუძველი ბავშვის ადეკვატური თვითშეფასების ჩამოყალიბებას მისი ჯანსაღი განვითარებისთვის. ერიქსონის თეორიას გავიხსენებ, სადაც ის გამოყოფს ყველაზე მნიშვნელოვან პერიოდს თვითშეფასების ჩამოყალიბების პროცესში, 18 თვიდან 3 წლამდე. ამ დროს ძალიან დიდი როლი აქვთ მშობლებს. ეს ერთ-ერთი კრიზისის გადალახვის პერიოდია, როდესაც ბავშვი სწავლობს თვითონ კვებას, ჩაცმას, ნაბიჯების გადადგმას. ამ დროს თუ მშობელი იქნება მხარდამჭერი და ბავშვის ნებისმიერი ინიციატივა იქნება სწორად მხარდაჭერილი, ბავშვი სწავლობს თავდაჯერებულობას, საკუთარი ძალების რწმენას, ხოლო კრიზისი ილახება ჯანსაღად. თუ მშობელი ზემზრუნველია, ანუ არ აძლევს საშუალებას თვითონ გააკეთოს რამე, ასეთ დროს პატარას უყალიბდება ეჭვის განცდა საკუთარ თავის და შესაძლებლობების მიმართ. ამით შესაძლოა, საფუძველი ჩაეყაროს დაბალ თვითშეფასებას, რაც თავდაჯერებულობას უშლის ხელს. თუ 3 წლამდე კრიზისი ჯანსაღად გადაილახა, შემდეგი კრიზისის გადალახვა უფრო მარტივი იქნება მოზარდებისთვის, აქ უკვე შემოდის სკოლა, სადაც დიდი როლი აქვთ პედაგოგებს, თანატოლებთან ურთიერთობას.
ასევე მინდა აღვნიშნო, რომ თავდაჯერებულობა ფსიქიკური განვითარების პროცესში ძალიან მნიშვნელოვანია. ადეკვატური თვითშეფასება ეს არის სუიციდის საუკეთესო პრევენცია. თუ მშობლები (ოჯახის წევრები) და სააღმზრდელო დაწესებულებები სწორი უკუკავშირით ხელს შევუწყობთ, შვილები ჩამოყალიბდნენ თავდაჯერებულ პიროვნებებად, ეს მათთვის წარმატების საწინდარი იქნება. თავდაჯერებულობა გულისხმობს მუდმივ სწრაფვას თვითგანვითარებისკენ და თვითრეალიზაციისკენ.
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
თუ თქვენი შვილი არასდროს იღლება და მოსვენებას გაკარგვინებთ, მას ენერგიის ადეკვატურად გამოყენების შესაძლებლობა მიეცით
ოთხი წლის ასაკში ბავშვები განსაკუთრებული ენერგიულობით გამოირჩევიან. მშობლები შვილის აქტიურ მოძრაობას და გამუდმებულ სირბილს ხშირად ფეხს ვერ უწყობენ. თუ თქვენი შვილი ძალიან აქტიურია და არასდროს იღლება, ნუ აღელდებით. ეს სავსებით ნორმალური მოვლენაა. ოთხი წლის ასაკის ბავშვს საკუთარი სხეულის გაკონტროლება უკვე შეუძლია, რის გამოც ის თავს დამოუკიდებელ ადამიანად აღიქვამს, რომელსაც ყველაფრის მოსწრებისა და გაკეთების სურვილი აქვს.
4-5 წლის ასაკის ბავშვი დროის საკმაოდ მცირე მონაკვეთში უამრავი რამის გაკეთებას ასწრებს. ის დარბის, ხტუნავს, ცეკვავს, თამაშობს, ცალ ფეხზე დგება და წონასწორობის შენარჩუნებას ცდილობს, კედლებზე დაცოცავს, წარმოსახვით თოკზე ნელა გაივლის, იცინის, ავეჯზე დახტის და არასდროს იღლება. როდესაც ბავშვი ამჩნევს, რომ მან ახალი მოძრაობა აითვისა, მისი სიხარული უსაზღრვოა. ის კიდევ უფრო მონდომებული და მოტივირებული ხდება. ბავშვი ცდილობს ახალი მოძრაობები შეისწავლოს, ყოველდღიურად ატარებს ექსპერიმენტებს.
ჭარბი ენერგიის მქონე ბავშვის უსაფრთხოებაზე ზრუნვა საკმაოდ რთულია. თუ თქვენი შვილი არასდროს იღლება და მოსვენებას გაკარგვინებთ, გირჩევთ მას ენერგიის ადეკვატურად გამოყენების შესაძლებლობა მისცეთ, რაშიც ჩვენ მიერ შემოთავაზებული ეფექტიანი სტრატეგიების გამოყენება ძალიან დაგეხმარებათ.
ბავშვი სპორტზე ატარეთ
4-5 წლის ასაკის ბავშვისთვის იდეალურია სპორტზე სიარული. შეგიძლიათ ბავშვი ცეკვაზე, კარატეზე, ფეხბურთზე ან ცურვაზე ატაროთ. აღნიშნული აქტივობების დახმარებით ბავშვს კოორდინაციისა და ფოკუსირების უნარი გაუუმჯობესდება. აუცილებლად ჰკითხეთ ბავშვს, რომელი აქტივობებით დაკავებას ისურვებდა თავად. ამერიკის პედიატრთა აკადემიის ინფორმაციით, სკოლამდელი ასაკის ბავშვებისთვის განკუთვნილ სპორტულ წრეებზე 30 წუთი თავისუფლად თამაშს უნდა ეთმობოდეს, ხოლო 20 წუთი სწავლებას. გირჩევთ, ისეთი სპორტული წრე იპოვოთ, რომელიც თქვენი შვილის ასაკისთვის შესაფერისია.
ბავშვისთვის სპორტული ინვენტარი შეიძინეთ
სამბორბლიანი ველოსიპედი, რომელსაც თქვენი სამი წლის შვილი სიამოვნებით ატარებდა, მისთვის შესაფერისი აღარ არის. ოთხი წლის ბავშვს ველოსიპედი ორ ბორბალზე უნდა უყიდოთ. ამასთან, მას აუცილებლად უნდა ჰქონდეს უკანა დამხმარე ბორბლებიც. თქვენი შვილისთვის სხვადასხვა ზომის ბურთი, ჩოგბურთის ინვენტარი, სავარჯიშო რგოლები და სხვა სათამაშოებიც შეიძინეთ, რათა მან ენერგიის დახარჯვა სასიამოვნოდ შეძლოს. ბავშვს მისთვის საყვარელი მუსიკები შეარჩევინეთ და შესაძლებლობა მიეცით საყვარელ სიმღერებზე იცეკვოს.
ბავშვთან ერთად ითამაშეთ
პარკში შვილთან ერთად თუ წახვალთ, ორი ცალი სკეიტი წაიღეთ და ერთად გაერთეთ. სახლში ერთად ხატეთ, საპნის ბუშტები გაბერეთ და მათი დაჭერა სცადეთ. თუ უამინდობაა და ოთახში გამოკეტვა გიხდებათ, ბავშვებს მოწყენის შესაძლებლობა არ მისცეთ. საინტერესო ოჯახური თამაშები მოიფიქრეთ და იმხიარულეთ.
ტელევიზორი გამორთეთ
ფიქრობთ, რომ ტელევიზორის ყურება თქვენს შვილს ამშვიდებს? თუ ასეა, ძალიან ცდებით. ეკრანთან ჯდომა და ფერადი მულტფილმების ყურება, მას კიდევ უფრო აღაგზნებს და ბავშვის მოუსვენრობას აორმაგებს. დღის განმავლობაში თქვენს შვილს ეკრანთან ჯამში მხოლოდ ორი საათის გატარების უფლება მიეცით. დაძინებამდე სამი საათით ადრე ბავშვი კომპიუტერის, ტელეფონის ან ტელევიზორის ეკრანს მოარიდეთ.
ბავშვის კვება მკაცრად აკონტროლეთ
შაქრიანი პროდუქტები ჰიპერაქტივობის გამომწვევი ერთადერთი მიზეზი არ არის, მაგრამ ტკბილეულის მიღებისას ბავშვის ნერვული აღგზნება მნიშვნელოვნად მატულობს. მოერიდეთ კოფეინის შემცველ ტკბილ გაზიან სასმელებს, ბავშვისთვის ცივი ჩაისა და შოკოლადის მიცემას. ბავშვს ენერგია ბუნებრივად აქვს. ქიმიური დანამატების სახით ჭარბი ენერგიის მიღება მას ნამდვილად არ სჭირდება.
ბავშვი კარგი ქცევისთვის წაახალისეთ
ბავშვებს ამ ასაკში შეზღუდვების მიღება უჭირთ. თუ თქვენი შვილი სუპერმარკეტში დარბის და არ ჩერდება, უთხარით, რომ სასურველი პროდუქტების მოძებნაში დაგეხმაროთ, ხოლო თუ ასე მოიქცევა, დაპირდით, რომ პარკში სათამაშოდ წაიყვანთ. მთავარია, რომ თქვენი პირობა ყოველთვის შეასრულოთ.
მოწყენილობა ბავშვებში ჭარბი ენერგიის მოზღვავებას უწყობს ხელს
ბავშვები ხშირად იმიტომ არ ისვენებენ, რომ ისინი მოწყენილები არიან. თქვენმა შვილმა რომ არ მოწყინოს, მას გართობის შესაძლებლობა უნდა მისცეთ. ბავშვს ზოოპარკში თუ გაასეირნებთ, სახლში მოსვლის შემდეგ შეგიძლიათ, საყვარელი ცხოველების დახატვა შესთავაზოთ და „ზოოპარკის ჟურნალი“ გააკეთოთ. ბავშვს მეხანძრის, მაშველის, მზარეულის ფორმები შეუკერეთ და მას წარმოსახვითი თამაშებით დაკავების შესაძლებლობა მიეცით. ბავშვს საყვარელი სათამაშოები რომ არ მობეზრდეს, მათი ნაწილი სადმე გადამალეთ, შემდეგ კი კვლავ გამოუჩინეთ. შეგიძლიათ, შვილს მეგობრებთან და მეზობლებთან სათამაშოების გადაცვლის იდეაც შესთავაზოთ. ეს მას ნამდვილად გაახარებს.