ბავშვის სწორად განვითარებას უშლის თუ არა ხელს, ხშირი შექება ან პირიქით კრიტიკა მშობლების მხრიდან და როგორ დავიჭიროთ ოქროს შუალედი? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა ფსიქოლოგი ნანა ფაცაცია.
- მშობლების მხრიდან შექებაზე მეტად ბავშვების გაკრიტიკება რამდენად ცუდია მათი ფსიქიკისთვის და უშლის თუ არა ხელს განვითარებაში?
- ზოგადად, ძალიან მნიშვნელოვანია ადეკვატური უკუკავშირი მშობლების მხრიდან ბავშვის ქცევაზე. რა თქმა უნდა, უმჯობესია აქცენტი დადებითზე გაკეთდეს, რათა უფრო მეტად განვამტკიცოთ მოზარდის პოზიტიური ქცევა. თუმცა, თუ ბავშვი იქცევა ისე, რომ მშობელს ან უფროს ადამიანს ეს არ მოსწონს, საჭიროა ფაქიზად მივცეთ უკუკავშირი, რასაც, მოდი, კრიტიკას ნუ დავარქმევთ. ავუხსნათ ბავშვს, რატომ არ არის ესა თუ ის ქცევა მისაღები მშობლისთვის, ანუ შედეგზე უნდა იყოს ორიენტირებული ჩვენი უკუკავშირი. მშობლის მხრიდან ყველაზე მნიშვნელოვანია ადეკვატური უკუკავშირი. ჩვენს რეალობაში ხშირად გვესმის მშობლებისგან, გადატვირთული გრაფიკის გამო, გადაღლილებს აღარ ჰყოფნით ენერგია ახსნისთვის, თუმცა აუცილებელია გამოვნახოთ დრო და რესურსი, რომ ბავშვებს კრიტიკის ნაცვლად, ადეკვატური უკუკავშირი მივცეთ. ის, რაც არ მოგვწონს, კი არ გავუკრიტიკოთ, არამედ ვუთხრათ, რატომ არის საზიანო კონკრეტული ქმედება მათთვის და რა შედეგს მისცემს. ამით არჩევანის წინაშე დავაყენებთ, თავად აირჩიონ ქცევა, რომელიც ნაკლებად საფრთხის შემცველი იქნება.
- თუ პირიქით, მეტად აქებენ და ნაკლებად აძლევენ შენიშვნებს, ხომ არ მოვადუნებთ მათ და დავუკარგავთ მოტივაციას, კრიტიკულად შეხედონ საკუთარ თავს?
- ამ შემთხვევაშიც, როდესაც ვამბობთ მეტად შექებას ან მეტად გაკრიტიკებას, ისევ არაადეკვატურ უკუკავშირთან გვაქვს საქმე. მნიშვნელოვანია, რისთვის ვაქებთ ბავშვს. ხშირად იმისთვის ვაქებთ, რაშიც წვლილი არ მიუძღვის, მაგალითად, სილამაზე. იქ, სადაც იზრდებიან ესმით ფრაზები: „რა კარგი ხარ, პრინცესა“, „რა ლამაზი ხარ“ და ა.შ. როდესაც იზრდებიან და გადადიან მიკროსოციუმიდან მაკროსოციუმში (ბაღი, სკოლა და ა.შ.) იქ უკვე იქმნება პრობლემები, რადგან იგივე უკუკავშირს საზოგადოების მხრიდან ვეღარ ხედავენ, რამაც დიდი ზეგავლენა შეიძლება მოახდინოს მათ თვითშეფასებაზე. ბავშვებს აუცილებელია დადებითი უკუკავშირი მივცეთ რაღაცის კეთებისთვის, ეს იქნება სწავლა თუ სხვა რამ. მეტად ან ზედმეტად შექება არასწორია, ყოველთვის მიზანშეწონილია ჩარჩოში, ზომიერების ფარგლებში ადეკვატური რეაქციები.
- როგორ დავიჭიროთ ოქროს შუალედი, შექებასა და კრიტიკას შორის?
- მშობლები კვალდაკვალ უნდა მივყვებოდეთ შვილების ქმედებებს. იმას, რაც ჩვენთვის მიუღებელია და მივუთითებთ, ახსნაც უნდა მოჰყვებოდეს, ეს კი მათ შედეგების გაანალიზების საშუალებას მისცემს. მნიშვნელოვანია ფრაზები, რომლებსაც მშობელი იყენებს კომუნიკაციის დროს. თუ ჩვენ მოკლე ფრაზებს ვიყენებთ, მაგალითად, „არ შეიძლება“, ბავშვს კითხვა უჩნდება, რატომ არ შეიძლება, აუცილებელია დასაბუთებულად ავუხსნათ. ასევე სიტყვა „რატომ“, რომელსაც იყენებენ მშობლები. ხშირად ბავშვს უნდა კონკრეტული რამ, თუმცა არ იცის, რატომ უნდა, შესაბამისად, ამაზე პასუხს ვერ გაგვცემს და მეტ გაუგებრობას შეუქმნის ბავშვს. ასე რომ, არსებობს ფრაზები ეფექტური კომუნიკაციისთვის, რაც მშობლებს დაეხმარება დაიჭირონ ოქროს შუალედი. ჩვენ უნდა ვიყოთ ადეკვატური ანარეკლი შვილების ქმედების.
- რას ურჩევდით მშობლებს, როგორ ასწავლონ შვილებს იყვნენ თავდაჯერებულები და ამასთანავე არ შეწყვიტონ განვითარებაზე ზრუნვა?
- მნიშვნელოვანია ბავშვს და ზოგადად ნებისმიერი ასაკობრივი ჯგუფის ადამიანს, ჰქონდეს ადეკვატური თვითშეფასება. ჯერ დავიწყოთ იმით, თუ რა არის თვითშეფასება, ვინაიდან თავდაჯერებულობა პირდაპირ კავშირშია ამასთან. თვითშეფასება არის ინდივიდის სუბიექტური წარმოდგენა საკუთარ თავზე, უნარებზე, თვისებებზე. ეს ყალიბდება ზუსტად იმ უკუკავშირებით, რაზეც ზემოთ ვისაუბრეთ, ეს იქნება საკუთარი თავისგან, ოჯახისგან, მეგობრებისგან, თუ ნებისმიერი იმ სოციუმისგან მიღებული უკუკავშირი, სადაც უწევს ყოფნა, ასე ყალიბდება ადამიანის თვითშეფასება. შესაბამისად, ადრეული ასაკიდან უნდა ჩაეყაროს საფუძველი ბავშვის ადეკვატური თვითშეფასების ჩამოყალიბებას მისი ჯანსაღი განვითარებისთვის. ერიქსონის თეორიას გავიხსენებ, სადაც ის გამოყოფს ყველაზე მნიშვნელოვან პერიოდს თვითშეფასების ჩამოყალიბების პროცესში, 18 თვიდან 3 წლამდე. ამ დროს ძალიან დიდი როლი აქვთ მშობლებს. ეს ერთ-ერთი კრიზისის გადალახვის პერიოდია, როდესაც ბავშვი სწავლობს თვითონ კვებას, ჩაცმას, ნაბიჯების გადადგმას. ამ დროს თუ მშობელი იქნება მხარდამჭერი და ბავშვის ნებისმიერი ინიციატივა იქნება სწორად მხარდაჭერილი, ბავშვი სწავლობს თავდაჯერებულობას, საკუთარი ძალების რწმენას, ხოლო კრიზისი ილახება ჯანსაღად. თუ მშობელი ზემზრუნველია, ანუ არ აძლევს საშუალებას თვითონ გააკეთოს რამე, ასეთ დროს პატარას უყალიბდება ეჭვის განცდა საკუთარ თავის და შესაძლებლობების მიმართ. ამით შესაძლოა, საფუძველი ჩაეყაროს დაბალ თვითშეფასებას, რაც თავდაჯერებულობას უშლის ხელს. თუ 3 წლამდე კრიზისი ჯანსაღად გადაილახა, შემდეგი კრიზისის გადალახვა უფრო მარტივი იქნება მოზარდებისთვის, აქ უკვე შემოდის სკოლა, სადაც დიდი როლი აქვთ პედაგოგებს, თანატოლებთან ურთიერთობას.
ასევე მინდა აღვნიშნო, რომ თავდაჯერებულობა ფსიქიკური განვითარების პროცესში ძალიან მნიშვნელოვანია. ადეკვატური თვითშეფასება ეს არის სუიციდის საუკეთესო პრევენცია. თუ მშობლები (ოჯახის წევრები) და სააღმზრდელო დაწესებულებები სწორი უკუკავშირით ხელს შევუწყობთ, შვილები ჩამოყალიბდნენ თავდაჯერებულ პიროვნებებად, ეს მათთვის წარმატების საწინდარი იქნება. თავდაჯერებულობა გულისხმობს მუდმივ სწრაფვას თვითგანვითარებისკენ და თვითრეალიზაციისკენ.
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
„სადღაც სამ კვირაში მე დავინახე ძალიან დიდი შედეგი,“ - ნუკი კოშკელიშვილის რჩევები მეტყველების შეფერხების მქონე ბავშვების მშობლებს
ნუკი კოშკელიშვილმა მშობლებს ის მიდგომები, მეთოდები და თამაშები გააცნო, რომელთაც შვილის მეტყველების განვითარებისთვის აქტიურად და წარმატებით იყენებს:
„თამაში არის ყველაზე მნიშვნელოვანი ბავშვებში. მათ უნდა განავითარონ ფანტაზია. არიან ბავშვები, ვინც არ იცის თამაში. მე თავიდან ბოლომდე ვარ ამაში ჩართული. მე ვთვლი, რომ საგანგაშო არასდროს არაფერი არ არის. სამეცადინო ყოველთვის არის. ბავშვი შეიძლება არ გაჩვენებდეს იმას, რომ რაღაც ისწავლა, მაგრამ რაღაც მომენტში აუცილებლად დაინახავთ, რომ ძალიან ბევრი ისწავლა. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ პირველ რიგში, ყურადღება ვასწავლოთ, რომ დაგიჯდეს. ვთქვათ, 2-3 წლის ბავშვი 15 წუთით რომ დაგიჯდეს და იჯდეს შენთან ერთად, ეს უკვე კარგია. მეორე, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია, არის ერთი საქმიანობიდან მეორეზე გადასვლა. ბავშვს არ ამოაწურინოთ ერთი საქმიანობა, თორემ მერე ინტერესი ეკარგება.“
ნუკი კოშკელიშვილის თქმით, მნიშვნელოვანია, რომ ბავშვს ხშირად გაუმეოროთ კონკრეტული სიტყვები:
„აუცილებლად უნდა უთხრათ ბავშვს სიტყვები. ვთქვათ, უნდა, რომ გითხრათ წყალი. თქვენ აუცილებლად უთხარით: წყალი? წყალი, წყალი! ეს იმიტომ, რომ ხედავდეს შენი პირი როგორ მოძრაობს. არ დააბნიოთ ბავშვი. როდესაც ფერებს ასწავლით, ორი ერთნაირი ნივთი უნდა იყოს, მწვანე და ყვითელი, რომ ბავშვი მიხვდეს, განსხვავებული არის ფერი და არა ნივთი. არ არის საჭირო, რომ გქონდეთ ბევრი ფული, რომელსაც მაღაზიაში დახარჯავთ. ამ ყველაფრის გაკეთება თავადაც შეგიძლიათ. შეგიძლიათ იპოვოთ ჩვეულებრივი ფურცლები, გააფერადოთ ყვითლად, ერთნაირ ზომაზე დაჭრათ.“
ნუკი კოშკელიშვილმა აღნიშნა, რომ აუცილებელია ბავშვმა თამაშით განავითაროს მოტორიკა:
„მოტორიკაა აუცილებლად გასავითარებელი. ეს ყველაფერი თამაშ-თამაშში უნდა ხდებოდეს. ჩვენ მთავარია ჩავუყაროთ ბავშვს საფუძველი სკოლაში წასასვლელად. როდესაც მეცადინეობთ ბავშვთან ეს არის წესი: 80 % მარტივი, 20 % რთული, რომ არ გადააჭარბოთ. ბავშვმა უნდა იცოდეს სხეულის ნაწილები: ენა, ტუჩები. ბავშვებმა უნდა ააწყონ რაღაცები. ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი, რომ არამხოლოდ მოტორიკა განუვითარდეს, არამედ ისწავლოს, სად არის თვალი, ცხვირი. თუ გაქვთ რაიმე სათამაშო, მოაძრეთ ცხვირი, აბა სად არის ცხვირი? არ დაგავიწყდეთ, რომ როდესაც ბავშვი რაღაცას სწორად აკეთებს, ის აუცილებლად უნდა დასაჩუქრდეს. ბავშვი უნდა დასაჩუქრდეს ემოციით და არა სათამაშოთი.“
„სადღაც სამ კვირაში მე დავინახე ძალიან დიდი შედეგი. ჩემი შვილი უბრალოდ კიოდა, იმიტომ, რომ ვერ მაგებინებდა. ჩვენ გვქონდა ამობეჭდილი ფოტოები, სადაც იყო აბაზანის ფოტო, პარკის ფოტო, წყლის ფოტო. მე ვეკითხებოდი: რა გინდა? ის იღებდა ფოტოს და მაჩვენებდა. ჩვენ ვიმეცადინეთ. ვაჩვენებდი ფოტოებს: ეს არის მამა, საჭმელი, პიცა. მერე ეს ფოტოები წავართვი. მან უკვე იცის სიტყვის მნიშვნელობა და უწევს, რომ დაგელაპარაკოს,“ - აღნიშნულ საკითხებზე ნუკი კოშკელიშვილმა ტელეკომპანია „იმედის“ გადაცემაში „იმედის დღე“ ისაუბრა.