„არ გადაუზარდოთ ბავშვს სიფრთხილე შიშში! შიში მხოლოდ დამცირებაა, ვამცირებთ იმას, ვისაც ვაშინებთ,“- შალვა ამონაშვილი

რატომ უჩნდებათ ბავშვებს აკვიატებული შიშები, როგორ უნდა დავეხმაროთ და რა ფრაზები არ უნდა გამოვიყენოთ მდგომარეობის გაუარესების თავიდან ასარიდებლად? - ამ საკითხებზე MomsEdu.ge-ს ბავშვთა და მოზარდთა ფსიქოლოგი მარიამ შოვნაძე ესაუბრა.

- რატომ უჩნდებათ ბავშვებს აკვიატებული შიშები?

- შიში ისეთივე მნიშვნელოვანი ემოციაა, როგორც სიხარული ან ბრაზი. შიშს შეუძლია გვიბიძგოს უსაფრთხოებისკენ და თვითდაცვის მექანიზმების ფორმირებისკენ. შიშის, როგორც ემოციის არსებობა ან გამოვლენა არავითარ შემთხვევაში არ არის დამაკნინებელი მდგომარეობა ან სისუსტის ინდიკატორი ადამიანისთვის, როგორც ხშირ შემთხვევაში, სამწუხაროდ, ასე მოიაზრებენ. შიშის არსებობა იმდენადვე დაშვებულია ბიჭებისთვის, როგორც გოგონებისთვის, ორივე სქესის შემთხვევაში თანაბრად მნიშვნელოვანია თავისუფალი სივრცე, დრო ემოციების გამოხატვისა და ვალიდაციისთვის. დაუშვებელია ისეთი ფრაზები როგორიც არის “ შენ ბიჭი ხარ, რისი გეშინია?!”

მთელი ცხოვრების მანძილზე შესაძლოა იცვლებოდეს შიშის წინაპირობა და გამოხატვის, რეაგირების ფორმები. პირველ რიგში,შეგვიძლია გამოვყოთ ასაკობრივი ეტაპებისთვის დამახასიათებელი შიშები:.

2 წლამდე ბავშვებს ეშინიათ მაღალი ხმების და უცხო სახეების;

2-4 წლის ბავშვებს ეშინიათ სიბნელის, ჭექა-ქუხილის, მშობლებთან განშორების და ასევე, ღამისქოთნის გამოყენების;

5-7 წლის ბავშვებს ეშინიათ ცუდი სიზმრების, ასევე შეცდომების დაშვებისა და მშობლების, მასწავლებლების იმედგაცრუების;

ბავშვებს, 7 წლიდან, შესაძლოა ეშინოდეთ ისეთი მოვლენების, რაც მათი თვალსაწიერის მიღმაა. იწყებენ ფიქრს ბუნებრივი კატასტროფებისა და სიკვდილის შესახებ, ეშინიათ ოჯახის წევრების გარდაცვალების. ასევე, ვლინდება შიში რეალური ობიექტების მიმართ( ობობა, გველი და ა.შ.).

- რამდენად არის ეს დამოკიდებული ოჯახურ მდგომარეობაზე?

- გარდა ასაკობრივი ეტაპებისთვის დამახასიათებელი შიშებისა, ემოციის წინაპირობა შესაძლოა გახდეს ნებისმიერი უსიამოვნო, საფრთხის შემცველი გამოცდილება ბავშვისთვის. ასევე, აღმზრდელობით პროცესში დაშვებული შეცდომები, მაგალითად: “ თუ არ დაიძინებ, ბნელ ოთახში მარტო დარჩები”;“თუ არ შეჭამ მგელი მოვა და წაგიყვანს”; “ დღეს ბაღში კარგად თუ არ მოიქცევი, არ მოგაკითხავ” და ა.შ. მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს სახლში კონფლიქტები და მშობლის როლური მოდელი, თუ როგორ უმკლავდება თავად მშობელი შიშებს. ხშირად, მშობელს ეშინია, მაგალითად, ძაღლის და ეს ფაქტორი ხდება მაპროვოცირებელი ბავშვის შემთხვევაში.

- როგორ უნდა დავეხმაროთ ბავშვს, როდესაც რაღაცის ეშინია?

- იმისთვის, რომ ეფექტურად შევძლოთ ბავშვის დახმარება, პირველ რიგში, ჩვენ ზრდასრულებმა უნდა გავიაზროთ თითოეული ემოციის მნიშვნელობა და არ გავაუფასუროთ, აქედან გამომდინარე, ბავშვს მივცეთ სირვცე და დრო გაზიარებისთვის. აუცილებელია, ბავშვმა მშობლისგან მიიღოს ვალიდაცია და ნორმალიზება. “ რისი გეშინია?!”, “ ნუ გეშინია!”, “ არაფერია საშიში” - ეს ფრაზები ბავშვს არ ეხმარება, პირიქით, უჩენს სირცხვილის, დანაშაულის განცდას და გარემოდან იღებს გაუფასურებას.

გაუზიარეთ საკუთარი გამოცდილება, თუ როგორ ახერხებდით შიშებთან გამკლავებას. ასწავლეთ სუნთქვითი სავარჯიშოები და „გრაუნდინგ“ ტექნიკები, აღნიშნული სავარჯიშოები შესაძლებელია ერთად გააკეთოთ,ეს აგრძნობინებს თქვენს მხარდაჭერას ერთი პრობლემის წინაშე.

ასევე, მნიშვნელოვანია, დავაკვირდეთ მიმდინარე პერიოდში ჩვენ რა მექანიზმების საშუალებით ვახერხებთ შიშებთან თუ სხვა ემოციებთან გამკლავებას, რაც ბავშვისთვის როლური მოდელია და მნიშვნელოვან ინფორმაციას აწვდის.

- როდის შეიძლება ჩავთვალოთ რომ შიში პრობლემაა და მივმართოთ სპეციალისტს?

- თუ შიშები ბავშვს ყოველდღიურ ცხოვრებაში ხელს იმდენად უშლის, რომ ფუნქციონირების ხარისხზე ნეგატიურად აისახება, უმჯობესია მიმართოთ სპეციალისტს.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური