Baby Bag

იწვევს თუ არა სტრესი უშვილობას?- გინეკოლოგ-რეპროდუქტოლოგი მადონა ჯუღელი

იწვევს თუ არა სტრესი უშვილობას?- გინეკოლოგ-რეპროდუქტოლოგი მადონა ჯუღელი

გინეკოლოგმა, რეპროდუქტოლოგმა მადონა ჯუღელმა რეპროდუქციულ ჯანმრთელობაზე სტრესის მავნე ზეგავლენის შესახებ ისაუბრა:

„სტრესის ჩამოყალიბების 3 ფაზა არსებობს. რა გავლენა აქვს მას რეპროდუქციულ რგოლზე? პირველ სტადიაზე ხდება მთელი ორგანიზმის ადაპტაცია, რომ სტრესთან გაძლების შესაძლებლობა შექმნას. შემდგომ მოდის წინაღობის, რეზისტენტობის სტადია. ჩვენ ვუპირისპირდებით სტრესს. მესამე არის გამოფიტვის სტადია. ამ პერიოდში, როდესაც ერთი სტადია მეორეში გადადის, შეგვიძლია ვნახოთ, როგორ ხდება რეპროდუქციული რგოლის გადამზადება. როდესაც იწყება განგაშის მეორე სტადია, ორგანიზმში ირთვება სტრეს ჰორმონები, რომელთა გამომუშავება ხდება თავში. აქ არის კორტიზოლი, ადრენალინი, რომელიც გვაძლევს საშუალებას რომ გავიქცეთ.

ვთქვათ, ჩვენ ვართ ტყეში. შევეჩეხეთ დათვს. ხდება მობილიზაცია, ჩვენ შეგვიძლია ამავდროულად დავიცვათ თავი ამ სტრესისგან. მერე არის მდგომარეობა, როდესაც ყოველდღიურად მოდის ჩვენთან დათვი. ის ჰორმონები, რომლებიც მანამდე ჩვენ გვიცავდა, ხდება ტოქსიური ჩვენთვის. უკვე ვეღარ ძლებს ორგანიზმი ამ პირობებში. დისტრესის პერიოდში ირთვება როგორც იმუნური სისტემა, ასევე ჰორმონალური სისტემა. ხდება რეპროდუქციული ფუნქციების მკვეთრად დაქვეითება. 1997-98 წელს აღმოაჩინეს, რომ თავის ტვინში, ჰიპოთალამუსში არის ნივთიერება ქისპეპტინი. ის აკონტროლებს ჰიპოთალამუსისა და საკვერცხის ურთიერთკავშირს. როდესაც გვაქვს ქრონიკული და გადამეტებული სტრესი, ქისპეპტინის რაოდენობა მკვეთრად მცირდება, რაც ჰიპოფიზი, ჰიპოთალამუსისა და საკვერცხის ურთიერთკავშირს მკვეთრად ამცირებს. შესაძლებელია სრულად მოხდეს რეპროდუქციული რგოლის გამოფიტვა, გამოთიშვა. იყოს მენსტრუაციის არქონა, ფოლიკულოგენეზის დაქვეითება, კვერცხუჯრედის ხარისხის შემცირება, ასე მივდივართ მერე უკვე უშვილობამდე,“- აღნიშნულ საკითხზე მადონა ჯუღელმა საქართველოს პირველი არხის გადაცემაში „პირადი ექიმი - მარი მალაზონია“ ისაუბრა.

წყარო: ​„პირადი ექიმი - მარი მალაზონია“

შეიძლება დაინტერესდეთ

,,როცა ბავშვმა იცის, რას რის მერე გააკეთებს და მას უკვე აქვს მოლოდინი, წინასწარგანწყობა, უფრო მეტად განახორციელებს რუტინის აქტივობებს და ჩაერთვება''

,,როცა ბავშვმა იცის, რას რის მერე გააკეთებს და მას უკვე აქვს მოლოდინი, წინასწარგანწყობა, უფრო მეტად განახორციელებს რუტინის აქტივობებს და ჩაერთვება''
ბავშვებისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია დღის რუტინის ჩამოყალიბება ყოველდღიური უნარების განმტკიცებისთვის. რა სარგებელი მოაქვს ამას პატარებისთვის, როგორ მივაჩვიოთ და რა ხდება მათ ფსიქიკაში, თუ უკვე ჩამოყალიბებული დღის რუტინა დაირღვა? - ამ საკითხებზე ​MomsEdu.ge-ს ესაუბრა ბავშვთა ადრეული განვითარების სპეციალისტი, სოფო მელაძე.

- სოფო, რომ განვმარტოთ, რა მნიშვნელობა აქვს დღის რუტინას ბავშვისთვის?

- დღის რუტინა ბავშვებს აძლევს უსაფრთხოების განცდას. როცა ბავშვმა იცის, რას რის მერე გააკეთებს და მას უკვე აქვს მოლოდინი, წინასწარგანწყობა, უფრო მეტად განახორციელებს რუტინის აქტივობებს და ჩაერთვება. რუტინა გულისხმობს გარკვეული პროცედურების თუ აქტივობების ყოველდღიურ განმეორებას, შესაბამისად, მისთვის უკვე უცხო და „საშიში“ აღარ არის შეთავაზებული საქმიანობა და მეტად ჩართულია.

გარდა ამისა, დღის რუტინაში შედის ისეთი მნიშვნელოვანი ყოველდღიური უნარები, როგორებიცაა: კვება, თავის მოვლა, ჰიგიენა, გახდა, ჩაცმა, თამაშის, მეცადინეობის დრო და ა.შ. რუტინა გვაძლევს საშუალებას, ეს უნარები განვუმტკიცოთ ბავშვს და მივცეთ ყოველდღიური სახე, ამიტომ მნიშვნელოვანია რუტინად ვაქციოთ ის აქტივობები თუ საქმიანობა, რაც ამ ეტაპზე ბავშვისთვის მნიშვნელოვანია.

რუტინა ასევე ბავშვს აძლევს საშუალებას, გახდეს მეტად დამოუკიდებელი. როცა რაიმე რუტინულ საქმიანობას ის დამოუკიდებლად, უკვე სხვისი დახმარების ან თუნდაც შეხსენების გარეშე აკეთებს, ეს ზრდის მისი კომპეტენციის შეგრძნებას. ბავშვი მეტად აქტიური, დამოუკიდებელი და თავდაჯერებულია.

რუტინა გვეხმარება ემოციურ თვითრეგულაციაში, თვითორგანიზებულობის განვითარებაშიც. როცა ბავშვი ცდილობს რუტინის შეცვლას, მაგრამ ჩვენ ვეუბნებით ჯერ ეს უნდა გავაკეთოთ, რაც რუტინულად არის გათვალისწინებული და შემდგომ დაუკმაყოფილებ მის თხოვნას, ის ახდენს იმპულსების შეკავებას და მის კონტროლს ეუფლება.

- ხშირად პატარებს უჭირთ მიჩვევა, ამა თუ იმ რუტინის, რას ურჩევდით მშობლებს, როგორ მიაჩვიონ?

- რუტინა იწყება ჩვილობის ასაკიდან, რაც გამოიხატება ჩვილის ძილის და კვების რეჟიმში, მაგრამ აქ მშობელს წინააღმდეგობა არ ხვდება. აი, როცა უკვე ბავშვი იწყებს სიარულს და ხდება მეტად აქტიური, საჭიროა გარკვეული რუტინა. სანამ ბავშვს განუვითარდება მეტყველება და მოლაპარაკებების უნარი, ჩვენ ვიყენებთ ვიზუალურ რუტინას, ანუ ბარათებით და ნახატებით კომუნიკაციას. მშობელს ბავშვთან ერთად შეუძლია დახატოს ბავშვის რუტინა. 

მაგალითად, ფურცელი გაყოს რამდენიმე ნაწილად, სადაც იქნება - დილა, შუადღე, საღამო და ღამე. თითოეულ სურათს დაახატოს საქმიანობები რუტინიდან, მარტივად და ბავშვისთვის გასაგები ფორმით. შემდგომ ნახატი გამოვაკრათ ბავშვისთვის თვალსაჩინო ადგილას. დაგვჭირდება ხშირი ინსტრუქცია, ნახატებზე თითის დადება და ვერბალური კომუნიკაციაც. მიუხედავად იმისა, რომ მათ ამ ეტაპზე რთული მოლაპარაკებები არ ესმით, ჩვენ შეგვიძლია ვუთხრათ, რომ ჯერ ბაღში წასვლის დროა და თითი დავადოთ ბაღის შენობას ნახატზე, რომ მოხვალ შემდეგ წავიდეთ შენს მეგობართან. ვიზუალური თვალსაჩინოება ეხმარებათ ყოველდღიურობის უკეთ აღქმაში.

ასევე მშობლებს ვურჩევ, ნუ დაარღვევენ ბავშვის რუტინას, თუნდაც დაღლილობის ან გარკვეული გარემო ფაქტორების გამო. ეს რუტინას დაასუსტებს ბავშვის თვალში. ასევე მნიშვნელოვანია ოჯახის სხვა წევრებიც იზიარებდნენ იგივე ყოველდღიურობას, რასაც მშობელი სთავაზობს ბავშვს. მაგალითად, თუ ბავშვმა იცის, რომ დილას ბაღში უნდა წავიდეს, მაგრამ ოჯახის რომელიმე წევრი ეუბნება, მოდი დავტოვოთ დღეს, ეს ბავშვის აზროვნებაში ბაღში წასვლის რუტინის მნიშვნელობას შეასუსტებს და სხვა დროს თვითონაც გააპროტესტებს.

- ერთი მაგალითი რომ გვითხრათ, როგორი უნდა იყოს დღის რუტინა?

დღის რუტინა იწყება გაღვიძებით და ადაპტური უნარე-ჩვევებით, ანუ ჩაცმით, თავის მოვლით და კვებით. შემდგომ უკვე ინდივიდუალურად ბავშვი მიდის ბაღში ან რაიმე თერაპიაზე. ბაღშიც აქვს თავისი რუტინა, წრეზე ჯდომა, ჯგუფური თამაში თუ ეზოს აქტივობები. საღამოს მშობელს დაწესებული აქვს სეირნობის, კვების და თამაშის დრო. თამაშის დროს ვცდილობთ მივცეთ მას მეტი თავისუფლება, არჩევანის უფლება, თუ რისი გაკეთება სურს, რომელი თამაში უნდა. ბავშვმა იცის, რომ თამაშის შემდეგ ვიძინებთ. უკვე ბაღიდან მოყვანის შემდეგ, ანუ შუადღიდან ვიწყებთ მისთვის იმის თქმას, რომ ახლა ვითამაშოთ, მერე კი დავიძინებთ. ეს ძილის რუტინის შექმნაშიც დაგვეხმარება. განწყობის შექმნას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს რუტინის წარმატებულად განხორციელებისთვის.

აქვე მინდა ხაზი გავუსვა ერთ ფაქტორს, რუტინა არ ნიშნავს იმას, რომ ბავშვის ნებისმიერი ინიციატივა დათრგუნულია და მას მხოლოდ წესების მორჩილება ევალება. არა, ჩვენ მას ვთავაზობთ გონივრულ საზღვრებს, რომელშიც ის თავისუფალი იქნება. მაგალითად, კვება შესაძლოა, სულ შუადღის 2 საათზე იყოს, მაგრამ კვების დროს რომელ საკვებს შევარჩევთ, აქ ბავშვიც ჩავრთოთ, მივცეთ საშუალება, საკუთარი სურვილები გაგვიზიაროს.

- მაშინ, როცა უკვე მიეჩვია პატარა თავის ყოველდღიურობას, რა ხდება მის ფსიქიკაში რუტინის დარღვევის შემთხვევაში?

- რუტინის არევა ბავშვის ფსიქიკაში ქაოტურობას და დაბნეულობას იწვევს.

ჩვენ უნდა ვეცადოთ, რომ რუტინის მიუხედავად შევძლოთ, ვიყოთ მრავალფეროვანნი და თავისუფალ დროს განსხვავებული და მისთვის ახალი, საინტერესო აქტივობები შევთავაზოთ. თამაშის დრო ძალიან კარგი შესაძლებლობაა, შევთავაზოთ სხვადასხვა სახის თამაში, განსხვავებული სათამაშოები, ვცვალოთ კვების მენიუ, ჰქონდეს შეხება სხვადასხვა ტექსტურის ტანსაცმელთან, სხვადასხვა გზით დავბრუნდეთ სახლში, არ ვისეირნოთ ერთი და იმავე პარკში და ა.შ.

ასევე შეგვიძლია დასვენების დღეები გამოვიყენოთ მსგავსი სპონტანურობის და განსხვავებული საქმიანობის დღეებად, თუნდაც კვირაში 1 დღე, მაგალითად, კვირა დღე. ეს მას განუვითარებს მზაობას სიახლეების და მრავალფეროვნების მიმართ.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური 

წაიკითხეთ სრულად