Baby Bag

​რას იწვევს D ვიტამინის ნაკლებობა, ან პირიქით სიჭარბე? - ექიმის რჩევები მშობლებს, რომელთა შვილებსაც ეს პრობლემა აწუხებთ

​რას იწვევს D ვიტამინის ნაკლებობა, ან პირიქით სიჭარბე? - ექიმის რჩევები მშობლებს, რომელთა შვილებსაც ეს პრობლემა აწუხებთ

რას იწვევს D ვიტამინის ნაკლებობა, ან პირიქით სიჭარბე? - რჩევები მშობლებს, რომელთა შვილებსაც ეს პრობლემა აწუხებთ. ​MomsEdu.ge-ს ესაუბრა ექიმი-პედიატრი, რადიოლოგი ნანა საპანაძე.

- ქალბატონო ნანა, რას უზრუნველყოფს ბავშვის ორგანიზმში D ვიტამინი?

​- თავდაპირველად განვიხილოთ, რას წარმოადგენს D ვიტამინი. ვიტამინი D ერთდროულად წარმოადგენს ჰორმონს და ცხიმში ხსნად ვიტამინს. „მზის ვიტამინი“ 1963 წელს გამოყოფილ იქნა თევზის ქონიდან.

​არჩევენ ვიტამინ D-ს ორ აქტიურ ფორმას. ვიტამინ D2 მცენარეული წარმოშობის სინთეზური ვიტამინი, რომელიც წარმოიქმნება ზოგიერთ საფუარა სოკოზე ულტრაიისფერი სხივების ზემოქმედების შედეგად, მისი პროვიტამინია ერგოსტერონი. ვიტამინ D2-ით ამდიდრებენ საკვებს და ბიოლოგიურად აქტიურ დანამატებს. ვიტამინი D3 (მეორე სახელი „ნატურალური“) გვხვდება ცხოველური წარმოშობის საკვებში, ადამიანის ორგანიზმისთვის იგი უფრო ოპტიმალურად ითვლება. ეს ფორმები თირკმელებსა და ღვიძლში გარდაიქმნება ჰორმონ კალციტრიოლად, იგი ვიტამინ D-ს აქტიურ ფორმად, რომელიც მოქმედებს კუნთების, თირკმელების, ნაწლავების უჯრედებზე. ნაწლავებში იგი ხელს უწყობს კალციუმის გადამტანი ცილის წარმოქმნას, ხოლო კუნთებსა და თირკმელებში - თავისუფალი კალციუმის უკუშეწოვას.

​რაციონში D ვიტამინის ნაკლებობა, მზეზე ბავშვის არასაკმარისად ყოფნასთან ერთად, ჩვილ და ადრეული ასაკის ბავშვებში იწვევს კალციუმისა და ფოსფორის ცვლის მოშლას, რის შედეგადაც ირღვევა ძვლოვანი ქსოვილის წარმოქმნა და მინერალიზაცია. ამ დაავადებას ბავშვებში რაქიტი, მოზრდილებში კი ოსტეომალაცია (ძვლების დარბილება) ეწოდება.

​- როგორ ვლინდება რაქიტი, ანუ როგორ უნდა მიხვდეს მშობელი, რომ ბავშვს D ვიტამინის ნაკლებობა აქვს?

​- ძირითადად, რაქიტი ბავშვის სიცოცხლის პირველ და მეორე თვეზევე იჩენს თავს, ხოლო სრულად დაავადება 4–დან 6 თვემდე ასაკში ვლინდება. რაქიტის გამოვლენის პირველი ნიშნებია:

  • ​ჭირვეულობა, ხშირი ტირილი, ბავშვი შეიძლება იყოს, როგორც აგზნებული, ისე მივარდნილი;
  • უძილობა, ფრთხილი ძილი, კრთომები (ძილშიც და სიფხიზლეშიც);
  • ცუდი მადა;
  • ოფლიანობის მომატება, განსაკუთრებით კეფის არეში. ბალიშზე ოფლიანი კეფის ხშირი ხახუნის გამო, ამ არეში გამელოტება ვითარდება, ე.წ. კეფის სიქაჩლე.
  • ძვლების არასაკმარისი მინერალიზაციის გამო ყიფლიბანდის დროული დახურვა არ ხდება, ყიფლიბანდი დიდი ზომისაა, რბილდება დიდი ყიფლიბანდის კიდეები, ასევე კეფის ძვალი( ამას კრანიოტაბესი ეწოდება).

​თუ დეფიციტი გაგრძელდა, შემდგომში დაავადება კიდევ უფრო შეიძლება გაღრმავდეს და გამოვლინდეს.

  • თავის დეფორმაცია: კეფის გაბრტყელება, დიდი ყიფლიბანდის გვიანი დახურვა, გამოკვეთილი შუბლის ბორცვები, კვადრატული ფორმის თავი.
  • კბილების გვიანი ამოსვლა.
  • გულმკერდის დეფორმაცია: მკერდის ძვალთან ნეკნების ბოლოების შემსხვილება - „რაქიტული კრიალოსანი“, ლავიწების დეფორმაცია, მკერდის ძვლის დეფორმაცია - ჩაზნექილი ან გამოზნექილი მკერდი, „მეწაღის გულმკერდი“ ან „ქათმის გულმკერდი“.
  • კიდურების დეფორმაციები: ხელებზე სხივ-მაჯის სახსრის შემსხვილება - რაქიტული სამაჯურები. როდესაც ბავშვი სიარულს დაიწყებს, ფეხებზე გარეთ გაზნექილი O-ს მაგვარი, ან მუხლის არეში შიგნით შედრეკილი და ერთმანეთთან მიახლოებული X-ს მაგვარი ფეხები.
  • კუნთთა ტონუსის დაქვეითება: დიდი ბაყაყისებური მუცელი, ხოხვისა და სიარულის დაგვიანება, იხვისებური სიარული.
  •  ყაბზობა და ფაღარათი.

​რაქიტის დიაგნოზს პედიატრი სვამს გასინჯვისას, მაგრამ ზოგჯერ დამატებითი კვლევების ჩატარებაა საჭირო. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ დედებმა დაავადების ზემოთ ჩამოთვლილი პირველი ნიშნების გამოვლენისთანავე მიმართონ პედიატრს.

​- რა რჩევებს მისცემდით მშობლებს მანამ, სანამ ექიმს მიმართავდნენ და როდის უნდა მივმართოთ ექიმს?

​- ძალიან მნიშვნელოვანია რაქიტის პროფილაქტიკა, რადგან ასე თავიდან ავიცილებთ ყველა გართულებასა და ნარჩენ მოვლენას, რაც ამ დაავადებას სდევს თან. რაქიტის პროფილაქტიკა გულისხმობს ბავშვის მოვლისა და კვების რეჟიმის სწორ ორგანიზებას. უმჯობესია, ბავშვი იკვებებოდეს ძუძუთი, მაგრამ თუ ბავშვი გარკვეული მიზეზებით ხელოვნურ კვებაზეა, აუცილებლად უნდა იღებდეს ადაპტირებულ ნარევს, (ასაკის შესაბამის ფორმულას), დროულად უნდა მიეცეს დამატებითი საკვები, ყოველდღიურად უნდა ასეირნებდნენ სუფთა ჰაერზე, უტარებდნენ გამაკაჟებელ პროცედურებს, ვარჯიშებს ასაკის შესაბამისად. მნიშვნელოვანია, ბავშვმა მიიღოს საპროფილაქტიკოდ ვიტამინი D, ხოლო მედიკამენტის დოზა, მიღების წესი და ხანგრძლივობა უნდა განსაზღვროს პედიატრმა.

​რაქიტის ნიშნების შემჩნევისთანავე დედამ უნდა მიმართოს პედიატრს, არ შეიძლება რაქიტის მკურნალობა ექიმის კონსულტაციის გარეშე.

​ორიოდე სიტყვით შევჩერდები ისეთ გართულებაზე, როგორიცაა D ჰიპერვიტამინოზი.

​ზოგჯერ დედებს აქვთ ინფორმაცია D ვიტამინის ნაკლებობის შედეგად გამოწვეული რაქიტის შესახებ და ცდილობენ, პატარას მიაღებინონ აღნიშნული ვიტამინი, ხშირად ექიმის დანიშნულების გარეშეც. ასეთ შემთხვევაში დედამ ადვილი შესაძლებელია, ვერ განსაზღვროს ოპტიმალური დოზა მისი პატარასთვის, დაეყრდნოს მხოლოდ ანოტაციაში მითითებულ ინფორმაციას და ბავშვმა მიიღოს მედიკამენტის ჭარბი დოზა, განვითარდეს D ჰიპერვიტამინოზი. ამ ვიტამინის ზედმეტი დოზები აზიანებს ენდოკრინულ, კერძოდ ფარისებრ, ფარისებრახლო და მკერდუკანა ჯირკვლებს. კალციუმი ლაგდება ყველა ორგანოში და არღვევს მათ ფუნქციას. D ჰიპერვიტამინოზის შორეული შედეგებია თირკმელების ფუნქციის დარღვევა (კალციუმის ჩალაგების გამო) მკერდუკანა (თიმუსის) და პარათირეოიდული ჯირკვლების ფუნქციის დარღვევა, იმუნიტეტის დაქვეითება, შემდგომში მეორადი ბაქტერიული ინფექციების (პნევმონიის, პიელონეფრიტი) განვითარებით.

​თუ პატარას დედის მიერ ანოტაციით შერჩეული დოზით, ვიტამინ D-ს მიღების პროცესში გამოუვლინდება მადის დაქვეითება, შესაძლებელია, სრულ უმადობამდე, პირღებინება, წყურვილი, ძილიანობა, მოდუნება, დეფეკაციის დარღვევები - დიარეისა და ყაბზობის მონაცვლეობით, მშობელმა დაუყოვნებლივ უნდა მიმართოს პედიატრს შესაბამისი კვლევისა და საჭირო მკურნალობისთვის.

​ესაუბრა მარიამ ჩოქური

შეიძლება დაინტერესდეთ

​როგორი უნდა იყოს მოსწავლის საუზმე?

​როგორი უნდა იყოს მოსწავლის საუზმე?

როგორი უნდა იყოს მოსწავლის საუზმე და რა დადებით ზეგავლენას ახდენს სრულყოფილი საუზმე ბავშვის განვითარებაზე? ამ თემაზე ​MomsEdu.ge-ს ესაუბრა ექიმი-პედიატრი, რადიოლოგი ნანა საპანაძე.

- ბევრი მშობელი აღნიშნავს, რომ ბავშვები სკოლაში საუზმის გარეშე მიდიან. ეს ერთობ აქტუალური პრობლემაა, განსაკუთრებით მოზარდებში. რა არის ამის მიზეზი?

  • მშობლების მოუცლელობა. ყველა სხვადასხვა დროს გადის სახლიდან, დილით ერთად საუზმობის ტრადიცია გაქრა, დაკავებული მშობლები ვერ ასწრებენ შვილებს მოუმზადონ საუზმე. შესაბამისად, ბავშვი მიირთმევს, რაც იმ მომენტისთის არის მისთვის ხელმისაწვდომი, ან საერთოდ მშიერი გადის სახლიდან.
  • ეკრანდამოკიდებულების გამო მოზარდები ძალიან გვიან იძინებენ, სხედან კომპიუტერთან, სხვადასხვა სახის თამაშებით არიან გართულნი. როდესაც არ სძინავთ, ბავშვები ხშირად იწყებენ ჭამას. ამ სიტუაციაში კი მიღებული საჭმლის რაოდენობა ხდება შეუმჩნეველი. გვიან ღამით მიღებული საკვები, ძირითადად, შეიცავს დიდი რაოდენობით ნახშირწყლებს. შედეგი - დილით უმადობა, საუზმეზე უარის თქმა.
  • „მარტივი“ გამოსავლის არსებობა: სკოლაში ან მის გარეთ არსებული კვების ობიექტები. ეს შესაძლებელია იყოს გამოსავალი, მაგრამ თუ გავითვალისწინებთ, რომ ასეთ ობიექტებში შეთავაზებულ საკვებს (მაგალითად, ბურგერები, ორცხობილები), მაღალი კალორაჟი და გლიკემიური ინდექსი აქვს, არცთუ ისე სასარგებლო გამოსავალს დავინახავთ, ვინაიდან ეს საბოლოოდ ზედმეტი წონის გავითარების მიზეზი ხდება.​

- რატომ არის აუცილებელი ბავშვისთვის საუზმე და რაში ეხმარება მათ?
- საუზმე კვების უმნიშვნელოვანესი კომპონენტია და ორგანიზმს მთელი დღის განმავლობაში ენერგიით ამარაგებს. მას ხშირად „დღის ყველაზე მნიშვნელოვან კერძს“ უწოდებენ. როგორც იცით, საუზმე დღის პირველი კვებაა, რომელსაც გამოღვიძებიდან მალევე ვიღებთ. მთელი ღამის განმავლობაში ორგანიზმი საკვებს ვერ იღებს, ღვიძლში შენახული გლიკოგენი გლუკოზად გარდაიქმნება, შაქრის დონის სტაბილური შენარჩუნებისთვის. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ტვინისთვის, რომლის ერთადერთ საკვებს გლუკოზა წარმოადგენს. დილით გლიკოგენის მარაგი ცოტაა, ორგანიზმი ცხიმოვანი მჟავების დაშლას იწყებს, მაგრამ ნახშირწყლების გარეშე ისინი მხოლოდ ნაწილობრივ იჟანგება და ეს ორგანიზმში ენერგიის დონეს ამცირებს. ამიტომ ენერგიის შესანარჩუნებლად აუცილებელია პირველი კვება, რომელსაც გამოღვიძებიდან მალე მიიღებთ, ანუ საუზმე. სწორედ საუზმე არის დღის პირველი კონტაქტი იმ ენერგიასთან, რაც ორგანიზმს სწორად ფუნქციონირებისთვის სჭირდება.
- საუზმე ახდენს თუ არა ზეგავლენას სწავლის პროცესის ნაყოფიერად განხორციელებაზე?
- ყოველდღიური საუზმე კვების ჩვევის დროულად ჩამოყალიბებას უწყობს ხელს. საუზმე ენერგიის წყაროა და ორგანიზმის ნორმალურ ფუნქციონირებას განსაზღვრავს. ზოგადად,  ბავშვების ნერვული სისტემა ლაბილურია და ნებისმიერი ნივთიერების დეფიციტზე სწრაფად რეაგირებს. სისტემატურად საუზმის გარეშე დარჩენა მოქმედებს ბავშვის განწყობაზე და მახსოვრობის უნარზე. ასეთი ბავშვები არიან უფრო აგრესიულები, აქვთ ყურადრების დეფიციტი, ვლინდება ქცევის სხვადასხვაგვარი დარღვევა.
- ზოგადად, როგორი უნდა იყოს მოსწავლის საუზმე, რითი დატვირთონ? (მაგალითად, რა შეიძლება შესთავაზონ მშობლებმა)
- უნდა გავითვალისწინოთ ისიც, რომ სრულყოფილი საუზმე დიდი რაოდენობით საკვების მიღებას (ბავშვის გადაძღომას) არ გულისხმობს. საუზმე უნდა იყოს ცილების, ცხიმების, ნახშირწყლების, ვიტამინების და სხვა სასარგებლო ინგრედიენტების შემცველი პროდუქტების ისეთი თანაფარდობა, რაც აუცილებელია ორგანიზმისთვის ძილის შემდეგ. რეკომენდებულია საუზმეზე დღის საკვები რაციონის 35%-ის მიღება, ამასთანავე, იგი უნდა შეიცავდეს ცილებსა და ვიტამინებზე სადღეღამისო მოთხოვნილების 1/3-ს, ნახშირწყლების 2/3-ს, ცხიმების 1/5-ს. შემადგენლობა 300 გ. მყარი საკვები, 200 მლ. სითხე. საუზმე არ უნდა იყოს ყოველდღიურად ერთნაირი, სასურველია იგი ცვალოთ. ჩვენი საუბარი მშრალი და ზოგადი რომ არ გამოგვივიდეს, შემოგთავაზებთ საუზმის რამდენიმე ვარიანტს, აუცილებელი არ არის ზუსტად ეს შემოთავაზება გაითვალისწინოთ, უბრალო სქემაა, რომელშიც ცვლილებები თქვენი შვილის მოთხოვნილებებით შეგიძლიათ შეიტანოთ.
  • ვარიანტი 1 - ხორბლის ფაფა, პური კარაქით და ყველით, ჩაი შაქრით;
  • ვარიანტი 2 - რძიანი ფაფა 5 მარცვალი, 2 მოხარშული კვერცხი, კაკაო შაქრით;
  • ვარიანტი 3 - შვრიის ფაფა ხილით, ბლითები ხაჭოთი, ხილის წვენი;
  • ვარიანტი 4 - მაკარონი ყველით, ორცხობილა, კომპოტი;
  • ვარიანტი 5 - მაკარონი ხორცით, მოხარშული კვერცხი, კაკაო;
  • ვარიანტი 6 - ომლეტი, ბლითები ხაჭოთი, კაკაო;
  • ვარიანტი 7 - პური, კარაქი, მოხარშული ხორცი, მოხარშული კვერცხი, კომპოტი და ა.შ.
ზოგჯერ მოზრდილ ბავშვებს, საუზმის ერთ-ერთ ინგრედიენტად, შეგიძლიათ შესთავაზოთ სოსისი, ძეხვი. ასევე, მნიშვლელოვანია საუზმის გაფორმება, რათა ბავშვისთვის კვების პროცესი უფრო მიმზიდველი იყოს.
და ბოლოს, ძველი ბერძენი ექიმი და მოაზროვნე ჰიპოკრატე ამბობდა „თქვენი საკვები უნდა იყოს წამალი, ხოლო თქვენი წამალი უნდა იყოს საკვები“. რაციონალური კვებითი ჩვევების ჩამოყალიბება ადრეულ ასაკში უნდა დაიწყოს, რათა შემდგომში არასწორი კვებით გამოწვეულ ჯანმრთელობის პრობლემებთან არ გვქონდეს საქმე.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური

წაიკითხეთ სრულად