დღეს სამშაბათია და მედიაპორტალი MomsEdu.ge ტრადიციულ რუბრიკას - ენდოკრინოლოგის რეკომენდაციებს წარმოგიდგენთ. ამჯერად ენდოკრინოლოგი თინათინ კაჭარავა ბოლო დროის ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარულ დიეტაზე, კეტოგენურ დიეტაზე მოგაწვდით კომპეტენტურ ინფორმაციას. რას გულისხმობს კეტოგენური დიეტა, რა დადებითი და უარყოფითი მხარეები აქვს მას და რეკომენდებულია თუ არა ამ რეჟიმის დაცვა ყველასთვის, - სწორედ ამ საკითხებს შეიტყობთ დღევანდელი სტატიიდან.
კეტოგენური დიეტა ბოლო დროს დიდი პოპულარობით სარგებლობს მთელს მსოფლიოში. ბევრი ადამიანი მას თვითნებურადაც კი მიმართავს. უნდა აღინიშნოს, რომ ინფორმირებულობა ამ საკითხზე საკმაოდ მწირია და კეტოგენური დიეტის მიმდევართა უმეტესობამ არ იცის, რომ ამ რეჟიმით შესაძლოა, ზიანიც კი მიადგეს ორგანიზმს.
კეტოგენური, იგივე კეტოდიეტა - გულისხმობს საკვებ რაციონში ნახშირწყლების მინიმუმამდე შემცირებას: 70% მოდის ცხიმებზე, 25% ეთმობა ცილებს, ხოლო დანარჩენი 5% კი უკავია ნახშირწყლებს.
ცნობილია, რომ ჩვენი ორგანიზმი ენერგიის ძირითად წყაროდ იყენებს ნახშირწყლებს, ხოლო კეტოგენური რეჟიმის დროს ენერგიის ძირითადი წყარო ხდება ცხიმი, კონკრეტულად კი ცხიმის წვისგან მიღებული კეტონური სხეულები. თუმცა რაოდენ მომხიბვლელადაც არ უნდა გამოიყურებოდეს ეს ტერმინი, კეტოდიეტას თან ახლავს არაერთი გვერდითი მოვლენა.
განვიხილოთ კეტოგენური კვების რაციონი: ამ დროს რაციონი გაჯერებულია ძირითადად ცხიმოვანი საკვებით.
კეტოგენური დიეტის დროს დაშვებულია:
რძის პროდუქტები ცხიმის მაღალი შემცველობით,
კვერცხი,
ნებისმიერი ხორცეული,
თევზი და ზღვის პროდუქტები,
მწვანე ბოსტნეული, რომელიც შეიცავს დიდი რაოდენობით უჯრედისს,
სოკო,
თხილეული,
მცენარეული ზეთი,
ნაღების კარაქი,
ხილიდან - კენკროვნები და ავოკადო.
რაციონის მთავარი პრინციპი კი არის პროცენტული ბალანსის დაცვა - 70% ცხიმი, 25% ცილა და 5% ნახშირწყლები. აქვე აღვნიშნავ, რომ კალორაჟის კონტროლი კეტოდიეტის დროსაც ისევე აუცილებელია, როგორც ნებისმიერ სხვა შემთხვევაში.
შევეხოთ კეტოგენური დიეტის დადებით მხარეებს: ყველაზე ხშირად რასაც ამ დროს პაციენტები აღნიშნავენ არის ის, რომ მათ პრაქტიკულად არ შივდებათ. ამ ტიპის რეჟიმის დროს რეგულირდება ჰორმონ ინსულინის დონე. ინსულინი არის ანაბოლური (მაშენებელი) ჰორმონი, რომელიც იწვევს მადის გაძლიერებას, შესაბამისად, ამ ტიპის კვების დროს ხდება მადის დაქვეითება, წონაში კლება კი მიმდინარეობს ცხიმების ხარჯზე და თან ნაკლებად ხდება კუნთური მასის შემცირება. აქვე განვაგრძოთ მისი უარყოფითი მხარეების ჩამოთვლა: კეტოგენურ კვებას შეუძლია ორგანიზმში გამოიწვიოს ყაბზობა (შეკრულობა), სიმძიმე კუჭ-ნაწლავის არეში, გულისრევის შეგრძნება, კუნთების ტკივილი, საერთო სისუსტე რომელიც მიკრო, მაკრო ელემენტებისა და ვიტამინების დეფიციტის ფონზე შეიძლება განვითარდეს. კეტო მიმდევართა უმეტესობა ამ რეჟიმზე გადასვლიდან დაახლოებით ერთ კვირაში აღნიშნავს ძლიერ სისუსტეს, თავბრუსხვევას, არტერიული წნევის დაქვეითებას და კუნთების ტკივილს, რასაც „კეტო ფლუ“ (კეტო გაციება) ეწოდება. როგორც წესი, ეს ჩივილები რამდენიმე დღეში ქრება. ასევე რადგან აღნიშნული კვების რეჟიმის დროს უფრო მეტი დატვირთვით უწევთ მუშაობა ღვიძლს და თირკმლებს, შესაძლებელია, მოხდეს მათი ფუნქციის დარღვევა. გვერდით მოვლენას მიეკუთვნება ორგანიზმში ე.წ „ცუდი“ ქოლესტერინის მატება.
კეტო რეჟიმის დაცვა არ შეიძლება ორსულებისთვის და ლაქტაციაში მყოფი ქალებისთვის. ასევე აკრძლულია ნებისმიერი ქრონიკული დაავადების მქონე ადამიანისთვის (დიაბეტი, გულის უკმარისობა და ა.შ). მისი დაცვა კატეგორიულად აკრძალულია ბავშვთა და მოზარდთა ასაკში.
ბოლოს კი, ტრადიციულად ჩვენს მკითხველს ისევ შევახსენებ, რომ კვების ნებისმიერი ტიპის დროს მხოლოდ რაციონს არ ენიჭება უპირატესობა, აუცილებელია კალორაჟის და კვების ჯერადობის კონტროლი. კვლავ გავუსვათ ხაზი იმას, რომ ყველა ორგანიზმი არის ინდივიდუალური და არ არსებობს ყველასთვის მორგებული არც კვების ტიპი და არც კვების რაციონი.
სასარგებლოა თუ არა საკვები რაციონიდან გლუტენის ამოღება წონის კორექციის მიზნით?
დღეს სამშაბათია და მედიაპორტალი MomsEdu.ge ტრადიციულ რუბრიკას - ენდოკრინოლოგის რეკომენდაციებს წარმოგიდგენთ. ამჯერად ენდოკრინოლოგ-ნუტრიციოლოგი თინათინ კაჭარავა მოგაწვდით კომპეტენტურ ინფორმაციას, რა არის გლუტენი, რას ნიშნავს გლუტენის აუტანლობა, სასარგებლოა თუ არა საკვები რაციონიდან გლუტენის ამოღება წონის კორექციის მიზნით?
გლუტენი არის პროტეინი (ცილა), რომელიც გვხვდება მარცვლეულში: ხორბალში, ქერსა და ჭვავში. თუ ადამიანს გააჩნია გლუტენის აუტანლობა, ასეთ დროს გლუტენმა შესაძლებელია, გამოიწვიოს ჯანმრთელობის სერიოზული პრობლემები. მიუხედავად იმისა, რომ სხვა მარცვლეული, როგორიცაა: სიმინდი, ბრინჯი და ქინოა, ასევე შეიცავენ გლუტენს, ისინი ნაკლებად ქმნიან იმავე პრობლემებს, რასაც იწვევს ხორბალი, ქერი და ჭვავი. იმის გამო, რომ ხორბალი, ჭვავი, ქერი და მათგან დამზადებული პროდუქტები ჩვენს რაციონში ხშირია, მათი საკვები რაციონიდან ამოღება იწვევს ბოჭკოს, ვიტამინებისა და სხვა საკვები ნივთიერებების მიღების შემცირებას. ამიტომ მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ, როგორ უნდა ავარჩიოთ საკვები ორგანიზმის საერთო კვების მოთხოვნილებების შესაბამისად.
ნებისმიერი კვების ტიპის დროს აუცილებელია, შევინარჩუნოთ დაბალანსებული კვების რაციონი. გლუტენისგან თავისუფალი რაციონი აუცილებელია ცელიაკიის ნიშნებისა და სიმპტომების დროს და ასევე გლუტენთან დაკავშირებული სხვა სამედიცინო მდგომარეობების მართვისას. გლუტენის აუტანლობით ხასიათდება შემდეგი პროცესები: ცელიაკია - არის აუტოიმუნური დაავადება, როდესაც გლუტენი იწვევს იმუნური სისტემის აქტივობას, ზიანდება წვრილი ნაწლავი, დროთა განმავლობაში ეს დაზიანება აფერხებს საკვები ნივთიერებების შეწოვას ორგანიზმში. გლუტენის მიმართ მომატებული მგრძნობელობა, რომელიც იწვევს ცელიაკიის მსგავს ზოგიერთ ნიშნებსა და სიმპტომებს - მათ შორის მუცლის ტკივილს, მუცლის შებერილობას, დიარეას, ყაბზობას, გამონაყარს, თავის ტკივილს - მიუხედავად იმისა, რომ ამ დროს წვრილი ნაწლავის ქსოვილები არ არის დაზიანებული, გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ აქაც იმუნური სისტემა თამაშობს გარკვეულ როლს, ეს პროცესი ამ ეტაპზე ბოლომდე შესწავლილი არ არის. ასევე არსებობს ხორბლის ალერგია, ისევე როგორც სხვა კვებითი ალერგიები, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს შეშუპება, სუნთქვის გაძნელება და ალერგიისთვის დამახასიათებელი სხვა სიმპტომები.
გლუტენისგან თავისუფალი დიეტა პოპულარული გახდა იმ ადამიანებში, ვისაც გლუტენთან დაკავშირებული სამედიცინო მდგომარეობა არ აქვთ დიაგნოსტირებული. ამის სავარაუდო მიზეზია, რომ გლუტენისგან თავისუფალი კვების სარგებელი არის ჯანმრთელობის ზოგადი მდგომარეობის გაუმჯობესება, წონის კლება, თუმცა ამ კუთხით საჭიროა დამატებითი ღრმა კვლევები.
ადამიანებს უჩნდებათ მცდარი მოლოდინები საკვები რაციონიდან გლუტენის ამოღებასა და წონის კორექციას შორის. ხშირ შემთხვევებში ის პროდუქტები, რომლებიც არ შეიცავენ გლუტენს, ბევრად მაღალი კალორაჟის შემცველნი არიან, ვიდრე გლუტენიანი პროდუქტები. წონის კორექცია ვერ მოხდება საკვები რაციონიდან მხოლოდ გლუტენიანი საკვების ამოღებით. წონის კორექციისთის მნიშვნელოვანია დაბალანსებული, მრავალფეროვანი საკვებისგან შემდგარი რაციონი. თუ თქვენ გაწუხებთ გლუტენის აუტანლობასთან ასოცირებული სიმპტომები შესაძლებელია მისი საკვები რაციონიდან დროებით ამოღება და სიმპტომებზე დაკვირვება, ასევე გლუტენის აუტანლობის დიაგნოსტირება სპეციალური ლაბორატორიული ანალიზით. ყველა სხვა შემთხვევაში გლუტენის გამორიცხვა საკვები რაციონიდან არ არის აუცილებელი.
