Baby Bag

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - თემაზე ქცევითი თერაპევტი საუბრობს

რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება? - ამ საკითხზე MomsEdu.ge-ს ესაუბრა პრაქტიკოსი ქცევითი თერაპევტი, სუპერვაიზერი, ფსიქოლოგიის მაგისტრი მაკო გაგნიძე.

- როდესაც ბავშვი გამუდმებით უხეშობს, რა შეიძლება იყოს მიზეზი?

ზოგადად ქცევა არის ინდივიდის მიზანმიმართულად განხორციელებული აქტივობა, რომელსაც გააჩნია მიზანი და ფუნქცია. როდესაც პრობლემურ ქცევასთან გვაქვს საქმე, ამ შემთხვევაში, ბავშვის გამუდმებულ უხეშობასთან და ხშირად მეორდება შემანარჩუნებელი შედეგი, ანუ განმტკიცება, გამორიცხულია ამ ქცევას არ ჰქონდეს წინაპირობა. ქცევათმეცნიერება (ბიჰევიორიზმი) ყველაზე ეფექტურად გვეხმარება ქცევის მართვაში, ხოლო ქცევის მომავალში გამოვლენას და დასწავლას განაპირობებს შედეგები, რომლებიც მოსდევს მას. ანუ შედეგი, რომელიც იწვევს ქცევის გამოვლენის ზრდას. თუკი ბავშვი უხეშობით, ფიზიკური აგრესიით, ყვირილით არასასურველი ქცევით აღწევს სასურველს მაგალითად:

  1. სასიამოვნო სტიმულის მიღება - მაღაზიაში უნდოდა კანფეტი, არ ყიდულობდნენ, მან იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: მიიღო სასურველი და უყიდეს;
  2. არასასიამოვნოს თავიდან არიდება - არ უნდა დაყრილი სათამაშოების ალაგება. იყვირა/იუხეშა/იბილწსიტყვავა: დავალება არ შეასრულა, ოღონდ დამშვიდებულიყო და ამ დავალების შესრულება აღარ მოსთხოვეს.

შესაძლოა და ხშირია ეს იყოს ყურადღების მიღებისთვის გამოვლენილი ქცევა ან სხვისი ყურადღების თავიდან აცილებისთვის. იმისათვის, რომ გავიგოთ ქცევის ფუნქცია და შედეგის მასზე ზემოქმედება, სპეციალისტები პრობლემური ქცევის დროს ვაგროვებთ და მშობელსაც ვთხოვთ ABC (Antecedent-Behavior-Consequence - წინაპირობა, ქცევა, შედეგი) მონაცემების შეგროვებას და შემდგომ ამ მონცემების ნიადაგზე გარკვეული სტრატეგიების დასახვას.

ქცევას თუ არ ექნება ის შედეგი, რისთვისაც ხორციელდება, ადრე თუ გვიან ჩაქრება და საბოლოოდ გაქრება. შესაძლოა, გარკვეული პერიოდი ქცევისაფეთქება გამოიწვიოს, მაგრამ საბოლოოდ, მაინც გაქრება. თუმცა, უნდა გავითვალისწინოთ ინდივიდუალიზმი, რომელიც ასევე გააჩნია ქცევას. ძველი და ჩვევაში გადასული ქცევის გაქრობა რთულია, ახლის გაცილებით მარტივი. შესაბამისად, მშობელი უნდა ეცადოს გაარკვიოს რა არის წინაპირობა აღნიშნული ქცევების და რა მოყვება, რა ინარჩუნებს მათ. თუკი თავად ვერ ახერხებს და უჭირს გამკლავება, მაშინ უნდა მიმართოს სპეციალისტს. მოდით, კიდევ ერთხელ ჩამოვთვალოთ რა შეიძლება იყოს აღნიშნული ქცევის განხორციელების მიზეზები: 

1. სასურველის მიღება;

2. იმპულსურობა;

3. ყურადღების მიპყრობა;

4. არახელსაყრელი გარემო;

5. იმიტირება (მიბაძვა) ოჯახის წევრის, მულტფილმის გმირის და ა.შ.;

6. თავდაცვა;

7. უნარების ნაკლებობა ( არ იცის როგორ მოითხოვოს რაიმე ან ლექსიკური მარაგი არ აქვს);

8. სტრესი (ოჯახის სირთულეები);

9. ემოციური ფონი (იმედგაცრუება, ყურადღების ნაკლებობა);

10. ფიზიოლოგიური მდგომარეობა, რუტინის დარღვევა, უძილობა, შიმშილი.

- რა რეაქცია უნდა ჰქონდეს მშობელს, როცა ბავშვი ურტყამს ან არასასიამოვნო სიტყვებს ეუბნება?

- იმ მომენტში არ ამახვილებთ ყურადღებას, არ ეჩხუბებით, არ ავლენთ საპასუხო აგრესიას, არ იცინით, არ ახალისებთ. როდესაც ქცევის გამოვლენა დასრულდება, ვასწავლით გამოხატვის სწორ ფორმას (სასურველის მოთხოვნის, არასასურველის თავიდან არიდების და ა.შ). ეს იმ შემთხვევაში თუკი ბავშვს მიმართული მეტყველება ესმის და თუ არა, მაშინ სხვა სტრატეგიების გამოყენება შეგვიძლია, მაგალითად, ალტერნატიული კომუნიკაცია, ჟესტით მოთხოვნა და ა.შ

- რამდენად ეფექტურია, რომ ასეთ დავაიგნოროთ?

რაც შეეხება იგნორს, აღნიშნული სტრატეგია ქცევის გამოყენებით ანალიზში ნამდვილად არსებობს და ჰქვია დაგეგმილი იგნორი, თუმცა, ეს ძალიან დიდი სიფრთხილით უნდა გამოვიყენოთ და მხოლოდ გარკვეულ სიტუაციებში, ისიც სპეციალისტთან შეთანხმებით. უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამ დროს ვაიგნორებთ ინდივიდის ქცევას და არა თავად ინდივიდს.

როცა ბავშვი ხდება აგრესიული, ვიწყებთ ძიებას, გვიჩნდება კითხვას რატომ? მშობელმა ყველა გარემოში უნდა გააანალიზოს აღნიშნული ქცევა და თუ ვერ იგებს მიზეზს, მიმართოს სპეცილისტს. მნიშვნელოვანია ერთი აღზრდის სტილი ოჯახში, არასწორია, როდესაც ოჯახის ერთი ან რამოდენიმე წევრი რაღაცას უკრძალავს და სხვები ნებას რთავენ.

- მშობლის მხრიდან, რა სახის კომუნიკაციამ შეიძლება გაამწვავოს მდგომარეობა?

მშობლის მხრიდან აგრესიაზე აგრესიით პასუხმა ერთმნიშვნელოვნად შესაძლოა გაამწვავოს მდგომარეობა.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

შეიძლება დაინტერესდეთ

„ბავშვს რომ აიძულებ საყვარელი სათამაშო აჩუქოს სტუმარ ბავშვს, ბავშვისთვის ის ნივთი არის, როგორც ზრდასრულისთვის სახლი,“ - მარინა კაჭარავა იძულების ნეგატიურ შედეგებზე

„ბავშვს რომ აიძულებ საყვარელი სათამაშო აჩუქოს სტუმარ ბავშვს, ბავშვისთვის ის ნივთი არის, როგორც ზრდასრულისთვის სახლი,“ - მარინა კაჭარავა იძულების ნეგატიურ შედეგებზე

ფსიქოლოგმა მარინა კაჭარავამ ბავშვზე იძულების ნეგატიური ზეგავლენის შესახებ ისაუბრა და მშობლებს ურჩია, რომ შვილებს არას თქმა ასწავლონ:

„არ შეიძლება იმის თქმა, რომ ბავშვმა ვინმეს არ გაუყოს რამე და არ გაუნაწილოს, მაგრამ ეს არ უნდა იყოს იძულებითი. ეს უნდა ისწავლოს ბავშვმა, რომ დიახ, აირჩიოს და გაუნაწილოს და არა იმიტომ, რომ იძულებულია. თუ ის სულ იძულებულია, თუ სულ ამას ვაიძულებ, მერე სხვასთან იქნება იძულებული გააკეთოს რაღაც. ერთ-ერთი ფსიქოლოგი წერს ასეთი რამეს: ბავშვს რომ აიძულებ საყვარელი სათამაშო აჩუქოს სტუმარ ბავშვს, რომელიც მოთქვამს, რომ აჩუქოს. წარმოიდგინეთ, რომ მეუღლემ, საყვარელმა ადამიანმა გაჩუქოთ ძვირფასი რაღაც. მოვიდეს დედათქვენის მეგობრის შვილი, თქვენი ასაკის და ატეხოს წივილ-კივილი, რომ აჩუქოთ. რამდენად ადეკვატურია ეს რომ აჩუქოთო, წერს ეს ფსიქოლოგი.

ბავშვისთვის ის ნივთი არის, როგორც ზრდასრულისთვის სახლი. ბავშვისთვის ძვირფასობა იმაში არ გამოიხატება, რამდენი აქვს მშობელს ამ ნივთში მიცემული. ეს მშობელი აწვდის მას ამ ინფორმაციას, რომ ძვირი ღირს. ბავშვმა საიდან უნდა იცოდეს, რა რა ღირს. არც უნდა იცოდეს მან ეს. მისთვის ეს რომ ძვირფასია და მას აიძულებ რაღაცას, მერე ვიღაც სხვა აიძულებს. მე იმის მომხრე ვარ, რომ ბავშვმა წინააღმდეგობის გაწევა ისწავლოს. მე არ ვარ იმის მომხრე, რომ გაზიარება არ იცოდეს. მნიშვნელოვანია, რომ მან არას თქმა ისწავლოს. თუ მან ეს არ იცის, ის ვერ გაუწევს წინააღმდეგობას ცხოვრებისეულ გამოწვევებს. მერე ეზოში ჩადის ბავშვი, ეტყვიან სიგარეტი მოვწიოთ, ყველა ეწევა. არ უნდა, მაგრამ მოწევს. მერე მარიხუანას მოაწევინებენ, არ უნდა, მაგრამ ამას აკეთებს. მერე შეიძლება ჩხუბში აღმოჩნდეს, არ უნდოდა, მაგრამ წაყვა. ეს ტენდენციაა ასეთი, რომ ადამიანი თუ ერთხელ არ ამბობს უარს, მერე უარს აღარ ამბობს,“- აღნიშნა მარინა კაჭარავამ.

წყარო: ​„აზროვნების აკადემია“

წაიკითხეთ სრულად