Baby Bag

,,თუკი თავად მშობელი 24/7-ზე სმარტფონით ხელშია, ძალიან რთული იქნება ბავშვის ან მოზარდის დარწმუნება, რომ სხვა სახის აქტივობა უფრო საინტერესო და სასარგებლოა''

,,თუკი თავად მშობელი 24/7-ზე სმარტფონით ხელშია, ძალიან რთული იქნება ბავშვის ან მოზარდის დარწმუნება, რომ სხვა სახის აქტივობა უფრო საინტერესო და სასარგებლოა''

რა უარყოფითი და დადებითი მხარეები აქვს კომპიუტერულ თამაშებს და რა ფსიქოლოგიური პრობლემების წინაშე აყენებს მოზარდებს ვირტუალურ სამყაროში დიდი დროის გატარება? - ამ საკითხებზე ​MomsEdu.ge - ს კლინიკური ნეიროფსიქოლოგი მაია მაჭავარიანი ესაუბრა. 

- დღესდღეობით, ბავშვები ძალიან დროს ატარებენ გაჯეტებთან, თამაშობენ კომპიუტერულ თამაშებს. რა ნეგატიურ ზეგავლენას ახდენს ეს ბავშვების ფსიქიკაზე?

- კომპიუტერული თამაშები დღეს, გართობის ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ფორმაა. ამ სახით განტვირთვას ასევე ძლიერ შეუწყო ხელი არსებულმა ეპიდვითარებამ და იზოლაციის აუცილებლობამ. სახლის პირობებში უფრო რთულია მოძრავი თამაშების ორგანიზება და ზოგჯერ შეუძლებელიც კი, შეზღუდული სივრცის გამო. 

რაც შეეხება ნეგატიურ ზეგავლენას, ამ მხრივ დღეისათვის უკვე ბევრი კვლევის მონაცემი მოგვეპოვება. თუკი შედარებით ადრეული კვლევები ფოკუსირებული იყო კომპიუტერული თამაშებისა და აგრესიის კვლევაზე, უკანასკნელი წლების მონაცემები, ძირითადად ეხება ეკრანთან გატარებული დროის (ამ შემთხვევაში ითვლება, ტელევიზორიც, სმარტფონიც და ნებისმიერი სხვა ეკრანიც) ზეგავლენას ბავშვის და მისი ფსიქიკის განვითარებაზე. 

პირველი რაც უნდა აღინიშნოს, ეს არის დიდი ხნით უმოძრაოდ ჯდომა ეკრანთან. მოძარაობა ბავშვის განვითარების უმნიშვნელოვანესი პირობაა. განსაკუთრებული დატვირთვა, ფიზიკურ აქტივობას აქვს 3 წლამდე ასაკში, სწორედ ამიტომ ამ ასაკის ბავშვებისთვის, ეკრანთან ყოფნა არ არის რეკომენდებული. 

3 წლიდან დასაშვებია მხოლოდ შეზღუდული დროით ეკრანთან ურთიერთობა, ხოლო 6-12 წლის ასაკში არ არის რეკომენდებული მიყოლებით 1 საათზე მეტი ჯდომა ეკრანთან. 

საქმე ის გახლავთ, რომ ფიზიკური აქტივობა პირდაპირ ზეგავლენას ახდენს თავის ტვინის განვითარებაზე და შესაბამისად, მნიშვნელოვნად განაპირობებს ფსიქიკურ განვითარებასაც. სივრცის შესწავლა, რეალურ ობიექტებთან ურთიერთობა სრულიად სხვა გამოცდილებაა და ააქტივებს თავის ტვინის ბევრად მეტ უბანს, ვიდრე ვირტულური რეალობა, რაც უმნიშვნელოვანესია ფსიქიკის ჯანმრთელი განვითარებისათვის. 

აქვე აღვნიშნავდი იმ ფიზიკურ პრობლემებს, რასაც იწვევს კომპიუტერთან ან სმარტფონთან განსაკუთრებით დიდი დროის გატარება ეს გახლავთ ჭარბი წონა, რაც გამოწვეულია ფიზიკური აქტივობის შეზღუდვით და საგრძნობლად გახშირებული ახლომხედველობა. რაც შეეხება, თავის ტვინის განვითარებას და ფსიქიკას. სამეცნიერო კვლევების მონაცემების თანახმად, კომპიუტერული თამაშები, არა მხოლოდ ახდენენ ზეგავლენას თავის ტვინზე, არამედ თავის ტვინის სტუქტურასაც კი ცვლიან!

- ამბობენ, რომ ზოგიერთი თამაში, პირიქით პოზიტიურად აისახება ბავშვის გონებრივ განვითარებაზე. კონკრეტულად რა დადებითი მხარეები შეიძლება ჰქონდეს თამაშებს?

- ყველაზე ხშირად კომპიუტერული თამაშების მიმართ გვხვდება ორნაირი დამოკიდებულება. ან არარეალისტურად დადებითი, ან ხდება ამ სახის აქტივობის დემონიზირება. რეალობა ის არის, რომ მედალს, როგორც ყოველთვის, ორი მხარე აქვს. ნამდვილად არსებობს თამაშები, რომლებიც აუმჯობესებს ისეთ ფსიქიკურ ფუნქციებს, როგორიცაა ყურადღება, მუშა მეხსიერება, გარკვეული ამოცანების გადაწყვეტა. ამ შემთხვევაში, კვლევების მონაცემებით, მოთამაშეები განსხვავდებიან არამოთამაშეებისგან, არა მხოლოდ ფსიქიკური მონაცემებით, არამედ მათი თავის ტვინის აქტივობაც მნიშვნელოვნად განსხვავდება. 

უფრო მეტიც, არსებობს, თერაპიული მიზნით შექმნილი თამაშები, რომელთა დანიშნულებაა ფსიქიკური ფუნქციების განვითარების სიმულირება. ოღონდ აქ უნდა ხაზგასმით აღინიშნოს, რომ ასეთი სახის თერაპია ყოველთვის მიმდინარეობს სხვა მეთოდებთან კომბინაციაში და მხოლოდ კომპიუტერული თამაშებით არ შემოიფარგლება. 

რატომ ხდება ასე? - საქმე ის გახლავთ, რომ ვირტულურად მიმდინარეობს ძალიან სპეციფიკური უნარების გავარჯიშება და მათი გადატანა რეალურ ცხოვრებაში ძალიან შეზღუდულია. რაც ნიშნავს იმას, რომ ხშირად მოთამაშეს შეუძლია საათზე მეტიც კი იყოს ყურადღებით, თამაშის პირობებში, მაგრამ რეალურ ცხოვრებაში ამ ხნის მანძილზე კონცენტრირება სხვა სახის სტიმულებზე არ შეეძლება. ეს ეხება მეხსიერებასაც და სხვა ფუნქციებსაც. 

საერთო ჯამში, შეიძლება ითქვას, რომ თუ მოხდება სწორი თამაშების შერჩევა, შესაბამისი კონტროლი (დროის თვალსაზრისით) და ბავშვის ხელშეწყობა, არ შემოიფარგლოს მხოლოდ ამ სახის გასართობით, რათა არ მოხდეს ინტერესების შევიწროვება, მხოლოდ ვირტუალური რეალობით, ამ აქტივობასაც შესაძლებელია გარკვეული დადებითი ზეგავლენა ჰქონდეს.

- გაჯეტებზე დამოკიდებული ბავშვები ნაკლებად ურთიერთობენ რეალურ მეგობრებთან და ვირტუალურ სამყაროში არიან მოქცეულნი. რა ფსიქოლოგიური პრობლემები შეიძლება შეუქმნას ამან ბავშვებს მომავალში, როდესაც იძულებულნი იქნებიან სოციუმში იყვნენ?

- ცნობილია, რომ კომპიუტერული თამაშები შესაძლოა იწვევდნენ დამოკიდებულებას (ნივთიერებაზე დამოკიდებულების მსგავსად), რაც უფრო მეტად გვხვდება სასკოლო ასაკის ბავშვებთან და მოზარდებთან (ასევე ზრდასრულ პირებთანაც). ეს ფენომენი არის ცნობილი ინტერნეტ თამაშების აშლილობის სახელით- “Internet gaming disorder.”

დამოკიდებულების შემთხვევაში, თავის ტვინში ზიანდება დაჯილდოვების სისტემა. იცვლება იმ სტრუქტურების ფუნქციონირება, რომლებიც უზრუნველყოფს ისეთ ფუნქციებს, როგორიცაა მოტივაცია, სიამოვნების მიღება, ახალი ქცევის დასწავლა. შესაბამისად, იცვლება ქცევაც, ბავშვი იღებს სიამოვნებას ამ სახის აქტივობით, მოტივირებულია მხოლოდ ეს მოქმედება განახორციელოს და ძალიან უჭირს ახალი უნარ-ჩვევების ათვისება და სხვა ინტერესების გაჩენა. 

კომპიუტერული თამაში სიამოვნების ნეიროტრანსმიტერის დოფამინის გამოყოფას უწყობს ხელს, მსგავსი ეფექტი აქვს სტიმულანტების ინტრავენურ შეყვანასაც, როგორიცაა ამფეტამინი, რაც თავის მხრივ იწვევს იმას, რომ ამ ნივთიერების ბუნებრივი გამოყოფა (კომპიუტერული თამაშის გარეშე) იკლებს. შესაბამისად, თამაშის გარეშე ბავშვს ან მოზარდს აქვს დაქვეითებული გუნება-განწყობილება და ბუნებრივია, ეს ამძაფრებს ლტოლვას თამაშის მიმართ. თამაშებზე ადიქცია აღწერილია სადიაგნოსტიკო და დაავადებათა სახელმძღვანელოებში „Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5)“ და „11th Revision of the International Classification of Diseases (ICD-11)“.

ასეთი მდგომარეობა ხასიათდება შემდეგი პრობლემებით:

  • ინტერესთა შევიწროვება - აინტერესებს მხოლოდ თამაში;
  • ატარებს ძალიან დიდი დროს კომპიუტერთან- ათენებენ ღამეებს;
  • აღკვეთის მდგომარეობის განვითარება - გაღიზიანება, შფოთვა, აგრესია, როდესაც არ აქვთ წვდომა თამაშზე (არ აქვს მნიშვნელობა რა მიზეზით);
  • ტოლერანტობა - კომპიუტერთან სულ უფრო მეტი დროის გატარების მოთხოვნილება;
  • ტყუილები და უპასუხისმგებლობა - მალავენ რამდენი ხანი ითამაშეს, არ ასრულებენ სხვა ვალდებულებებს (მეცადინეობა, პირადი სივრცის მოწესრიგება);
  • თამაშის გამოყენება შვების მიღების მიზნით, თუ ბავშვი არის ცუდ ხასიათზე, განაწყენდა, გაუცრუვდა იმედები;
  • კარგავენ მეგობრებს, უცივდებათ ახლობლებთან ურთიერთობა, რადგან მხოლოდ ამ ინტერსით არიან შეპყრობილნი.

- რას ურჩევდით მშობლებს, როგორ მიუდგნენ შვილებს ასეთ დროს?

- რიგ ქვეყნებში, მაგალითად, ჩინეთი, სამხრეთ კორეა, აღნიშნული მდგომარეობა უკვე განიხილება, როგორც დამოკიდებულების სახე და შესაბამისად, არსებობს თერაპიული პროგრამებიც.

დახმარების ყველაზე კარგი გზა არის პრევენცია. მშობლის ამოცანა არის ბავშვის ეკრანთან გატარებული დროის და შინაარსის კონტროლი. ეს ეხება არა მხოლოდ თამაშებს, არამედ სოციალურ ქსელებსაც. რადგან ემოციური ინტელექტის განვითარებისათის ბავშვს სჭირდება რეალური სიტუაციები და არა ვიტუალური პლატფორმა. 

მშობელმა უნდა უზრუნველყოს მრავალფეროვანი გარემო და შესთავაზოს გართობის სხვა ალტერნატივები. ძალიან მნიშვნელოვანია პირადი მაგალითი, თუკი თავად მშობელი 24/7-ზე სმარტფონით ხელშია, ძალიან რთული იქნება ბავშვის ან მოზარდის დარწმუნება რომ სხვა სახის აქტივობა უფრო საინტერესო და სასარგებლოა. ბავშვები სწავლობენ მოდელირებით, ამიტომ პირველ რიგში მშობლებმა უნდა მივცეთ ჯანსაღი ცხოვრების წესის მაგალითი. ფიზიკური აქტივობა და გარე სივრცეში გართობა (მათ შორის მშობლებთან ერთად) უნდა იყოს ბავშვის ცხოვრების აუცილებელი ნაწილი. 

განვითარებულ ქვეყნებში არის ძალიან კარგი ტრენდი ,,დიჯითალ დეტოქსი“, როდესაც შაბათ-კვირას მთელი ოჯახი ატარებს გაჯეტების გარეშე. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ამის გათვალისწინება, დღეს, როდესაც ძირითადმა საქმიანობამ და სწავლა-განათლებამაც ვირტუალურ სოვრცეში გადაინაცვლა, დატვირთვა თვალებზე, უმოძრაობა დიდი გამოწვევა გახდა. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მშობლემა უზრუნველყონ ეკრანის გარეშე გართობა და ფიზიკური აქტივობა.

იმ შემთხვევაში, თუ ბავშვს უკვე უვლინდება ზემოთ ჩამოთვლილი ქცევითი პრობლემები, საჭიროა მივმართოთ სპეციალიტს და გავიაროთ კონსულტაცია.

ესაუბრა მარიამ ჩოქური

არ დაგავიწყდეთ !!!

Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუ​ფი“)

„ზოგჯერ მშობლები ბავშვებს ჩაძინების მიზნით ლოგინში ურთავენ ტელეფონს - ეს მცდარი შეხედულება...
რა საფრთხის წინაშე აყენებს ეკრანდამოკიდებულება ბავშვს და როგორ უნდა მოიქცეს მშობელი, რომ თავიდან აირიდოს მისგან გამოწვეული დაავადებები - აღნიშნულ თემებზე ​Momsedu.ge-ს ექიმი-პედიატრი, რადიოლ...
„სპეციფიურმა, ხმაურიანმა თამაშებმა შეიძლება გამოიწვიოს ფსიქიატრიული დარღვევები,“ - პედიატრ...
​​პედიატრი თემურ მიქელაძე „იმედის დღეში“ ბავშვებზე ეკრანდამოკიდებულებისა და აგრესიული ონლაინ თამაშების ნეგატიურ ზეგავლენის შესახებ საუბრობს. ის აღნიშნავს, რომ მსგავსი თამაშები მოზარდებისთვი...
რა სიმპტომები ახასიათებს ეკრანდამოკიდებულ ბავშვს და როგორია მისი ქცევა? - ფსიქოლოგის რეკომ...
როგორ უნდა მოვიქცეთ, სანამ ბავშვი ეკრანდამოკიდებული გახდება და რა ზიანს აყენებს მათ გონებრივ განვითარებას ეკრანი? - აღნიშნულ თემებზე MomsEdu.ge-ს ბავშვთა ადრეული განვითარების სპეციალისტი მარ...
„აუცილებელია, მშობელი იყოს ამ პროცესში ჩართული. იცოდეს, რა ინფორმაციას იღებს შვილი,“ - ფსი...
​ფსიქოლოგმა ნინო ბუაძემ ბავშვების ეკრანდამოკიდებულებისა და ანიმაციებისადმი სიყვარულის შესახებ ისაუბრა. მისი თქმით, როდესაც ბავშვი ხშირად ითხოვს ერთსა და იმავე ანიმაციას, მშობელი უნდა დააკვირდეს, რა ინ...
„ზედმეტი ვითომ მეცადინეობით შეიძლება გადავღალოთ და გამოვფიტოთ ბავშვი მშობლებმა,“ - თემურ მ...
​პედიატრმა თემურ მიქელაძემ მოზარდებში ქრონიკული დაღლილობის სინდრომის გამოვლენის პრობლემის შესახებ ისაუბრა. მან აღნიშნა, რომ სისუსტესა და გადაღლას ბავშვებში არასწორი დღის რეჟიმი იწვევს:„ბავშვები გახდნე...
„რა ილუზიასაც უნდა ქმნიდეს, რომ ეკრანმა ბავშვს უცხოენოვანი გამოთქმები, ციფრები, ასოები ასწ...
​ბავშვთა ნევროლოგმა თამარ ედიბერიძემ მცირეწლოვან ბავშვებზე ეკრანთან ურთიერთობის მავნე ზეგავლენის შესახებ ისაუბრა. მან აღნიშნა, რომ წლის და ცხრა თვის ასაკში ბავშვის საეკრანო დროის ლიმიტი არის ნული:„წლ...

შეიძლება დაინტერესდეთ

მომთმენი მშობლის 6 განსაკუთრებული თვისება

მომთმენი მშობლის 6 განსაკუთრებული თვისება

მშობლობა საკმაოდ რთული პროფესიაა, რომელიც უდიდეს შრომას და ენერგიას მოითხოვს. მოთმინების უნარი ნებისმიერი მშობლისთვის უმნიშვნელოვანესია. მძიმე შრომა, ბავშვების წუწუნი, ტირილი და ხმაური ზოგჯერ საკმაოდ რთული გასაძლებია. ექსტრემალურ პირობებში მყოფმა მშობლებმა საკუთარ თავში უნდა იპოვონ ძალა, რათა საკუთარ ემოციებზე კონტროლო არ დაკარგონ. ​მომთმენი მშობლისთვის საჭირო თვისებების გამომუშავება ძალიან რთულია, მაგრამ მოთმინება მშობელს შვილთან ძლიერი ურთიერთკავშირის დამყარებაში ეხმარება. მომთმენი მშობლების შვილები თავს დაფასებულად და აღიარებულად გრძნობენ. თუ გსურთ, რომ მოთმინებამ არ გიღალატოთ და მშვიდი მშობელი იყოთ, გარკვეული თვისებების შეძენა აუცილებლად დაგჭირდებათ.

1. მომთმენი მშობლები ბევრ რამეზე ხუჭავენ თვალს

მშობელს ბავშვის გარკვეულ ქცევაზე თვალის დახუჭვა უნდა შეეძლოს. ეს განსაკუთრებით რთულია იმ მშობლებისთვის, რომლებსაც სისუფთავე უყვართ. თუ ბავშვები იატაკს რძით აბინძურებენ, კედელზე ფეხსაცმლის კვალს ტოვებენ ან ​სათამაშოებს ოთახში ფანტავენ, ამისგან ტრაგედია არ უნდა შექმნათ. მომთმენი მშობელი აცნობიერებს, რომ ყოველთვის ყველაფერი იდეალურად ვერ იქნება და უწესრიგობის გამო ისტერიკის მოწყობა გამოსავალი არ არის. თუ შეამჩნევთ, რომ ბავშვებმა იატაკი დააბინძურეს, დალაგებისას სიმშვიდე უნდა შეინარჩუნოთ და მომხდარი ინციდენტის გარჩევისგან თავი შეიკავოთ.

2. მომთმენმა მშობელმა იცის, როდის უნდა გაიცინოს

მომთმენმა მშობელმა კარგად იცის, როდის უნდა გაიცინოს და როდის არ უნდა ​მიიღოს ბავშვის ქცევა სერიოზულად. ბავშვი კატასთან ერთად თამაშისას სახლში ნივთებს თუ გაფანტავს, ამ დროს დისციპლინაზე ლექციების წაკითხვას არ გირჩევთ. ნაცვლად ამისა, გირჩევთ ბავშვთან და ფისოსთან ერთად თქვენც გაერთოთ, გაიცინოთ და ფოტოებიც გადაიღოთ. თუ ერთად ბევრს იცინებთ, ამით ვითარებას განმუხტავთ. მოთმინების გამოჩენა და მსუბუქი მიდგომა ამ დროს ძალიან სასარგებლოა.

3. მომთმენი მშობელი საჭირო დროს შეჩერდება და ღრმად ჩაისუნთქავს

დედების ერთადერთი პროფესია მშობლობა არ არის. ზოგჯერ მათ იმდენი საქმის კეთება უხდებათ ერთბაშად, რომ ძლიერი სტრესის ქვეშ იმყოფებიან. როდესაც ჩაიდანი დუღს, ძაღლი გარეთ გასეირნებას საჭიროებს, ბავშვები კი ერთმანეთს ეჩხუბებიან, დედებს ღრმად ჩასუნთქვა და დამშვიდება სჭირდებათ. ამ თვისების გამომუშავება ყველა დედას ესაჭიროება. რთულ ვითარებაში ღრმად ჩასუნთქვა და სირთულეებთან გასამკლავებლად ​სიმშვიდის შენარჩუნება ძალიან მნიშვნელოვანია.

4. მომთმენმა მშობელმა ძალიან კარგად იცის, როგორ მოუსმინოს ბავშვს

მშობლისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია შვილებთან საუბრის სწავლა.​ ბავშვებს არამხოლოდ ჩვენ უნდა ვესაუბროთ, არამედ მათი მოსმენაც უნდა შეგვეძლოს. ბავშვების შესახებ უამრავი რამის გაგება შეგვიძლია, როდესაც ვიცით, როგორ უნდა მოვუსმინოთ მათ. ჩვენი წარმოდგენები სამყაროზე მნიშვნელოვნად განსხვავდება იმისგან, რასაც ბავშვები ხედავენ. მათ ყველაფრის თავისებური ინტერპრეტაცია აქვთ. როდესაც დედები ბავშვებს საკუთარ გრძნობებსა და ემოციებზე საუბრის საშუალებას აძლევენ, ოჯახში იდილია მყარდება.

5. მომთმენმა მშობელმა იცის, როგორ გაუგოს ბავშვს

მომთმენ მშობელს მაშინაც კი შეუძლია შვილის გაგება და მისდამი ემპათიის გამოხატვა, როდესაც ის ირაციონალურ ქცევას ავლენს. საწოლის ქვეშ ძრომიალი და კარადის გამოლაგება ბავშვის დასარწმუნებლად, რომ ოთახში მონსტრები არ არიან, დროს და ენერგიას მოითხოვს. მიუხედავად ამისა, მომთმენი მშობელი ამას აუცილებლად გააკეთებს, რადგან კარგად ესმის, რამდენს ნიშნავს მსგავსი ქმედება მისი შვილისთვის, რომელსაც ეშინია.

6. მომთმენი მშობლები ხშირად ისეთივე ბავშვურები არიან, როგორც შვილები

მომთმენმა მშობელმა იცის, თუ ​როგორი მნიშვნელოვანია ბავშვურობა პატარებთან ურთიერთობაში. ის მთლიანად ერთვება შვილებთან თამაშში და ამ დროს სრულად ივიწყებს ყველა იმ პრობლემას, რომელიც მის ცხოვრებაში არსებობს. ბავშვებისთვის მხიარული, კრეატიული და ბავშვური გართობის მნიშვნელობა ძალიან დიდია. მსგავსი თამაში მნიშვნელოვანი გადახვევაა ყოველდღიური რუტინიდან და წესებიდან, რომელთა დაცვა მათ მუდმივად უწევთ. მომთმენი მშობელი ყოველდღიურად ახერხებს დროის გამონახვას ბავშვური გართობისთვის.

მომზადებულია ​moms.com - ის მიხედვით

თარგმნა ია ნაროუშვილმა

წაიკითხეთ სრულად